Bron: Vrede vzw

Naar aanleiding van de communicatie van enkele organisaties over de oorlog in het Midden-Oosten liet de minister van Cultuur alle gesubsidieerde sociaal-culturele organisaties extra screenen op het naleven van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Tal van cultuurorganisaties getuigen over stijgende politieke bemoeienis. Een minister van Justitie zet het demonstratierecht op de helling. Activisten worden vervolgd omdat ze deelnamen aan geweldloze acties. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Kritische organisaties worden publiek verdacht gemaakt.

Wat enkele jaren geleden nog ‘not done’ was, is nu ‘bon ton’ geworden. Gespierde verkiezingstaal of is er meer aan de hand?

 Het opkomen voor maatschappelijke verandering lijkt enkel nog legitiem als het in het kraam past van de regeringen. Wie bijvoorbeeld wijst op gedeelde verantwoordelijkheid in het conflict in het Midden-Oosten wordt geïntimideerd. Of ‘aangemaand’ – door bijvoorbeeld in te grijpen in subsidiekaders – om te focussen op de taken die het beleid op dat moment wenselijk vindt. Vaak achter de schermen, maar hoe langer hoe meer ook in het publieke debat, en driester.

Aanval op de meerstemmigheid

Neem de 130 erkende en gesubsidieerde sociaal-culturele organisaties. Natuurlijk werken die allemaal binnen het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Er zijn niet voor niets intensieve beoordelings- en evaluatiemechanismen die elke steen van al die werkingen ondersteboven draaien. Ministers wéten dat die organisaties zich daaraan houden. Toch gooien ze een aangekondigde screening meteen in de pers of op de sociale media. Dat is deels stoerdoenerij voor de verkiezingen, maar het is ook regelrechte intimidatie. “Let op wat je zegt en doet, of we nemen je centen af.” Makkelijk. Het resultaat? Minder meerstemmigheid. Zelfcensuur bij organisaties. Minder creativiteit en innovatie. Minder democratie.

De aanval op die meerstemmigheid staat niet op zich. Het heeft veel te maken met het stelselmatig verdacht maken van organisaties die stelling innemen in onze samenleving. Betogers worden neergezet als lastigaards en amokmakers.

“Tuurlijk mag je kritisch zijn, maar dan hoef je geen subsidies te krijgen.” Dit soort uitspraken doen politici sinds enkele jaren steeds meer. Ze worden geopperd als een kwestie van ‘gezond verstand’, ‘simpele logica’, of verdedigd vanuit ‘het primaat van de politiek’. Alsof enkel verkozen politici ‘aan politiek doen’ en burgers en organisaties na verkiezingen enkele jaren gewoon moeten zwijgen. Het zijn uitspraken die ons zorgvuldig opgebouwd democratisch model in het hart treffen. Dat model is gekenmerkt door de scheiding der machten en in Vlaanderen extra geschraagd door constructief-kritische samenwerking tussen overheid, middenveld, wetenschap en een vrije pers.

Dat model van meerstemmigheid en machtsdeling ligt systematisch onder vuur. Organisaties waarmee beleidsmakers van mening verschillen zijn al snel ‘linkse/rechtse’ (schrappen wat niet past) activisten die met belastinggeld verfoeilijke meningen verkondigen.

Het begon met organisaties die werken met mensen met een migratieachtergrond, en het dijt heel snel uit. Organisaties worden in een politiek verdomhoekje geduwd en worden als publieke doelwitten ‘gevoederd’ aan de aasgieren en trollen van de weinig zachtzinnige sociale media. Het woord ‘subsidies’ werkt daar dan als de rode lap op een stier. Het afgelopen decennium verkondigden steeds meer politici dat subsidies aan maatschappelijke organisaties iets negatief zijn. Terwijl het investeringen zijn in de democratie, en de positieve effecten ervan vele malen groter zijn dan de toegewezen werkingsmiddelen.

Geïnformeerde, autonome en kritische organisaties en burgers

Dat organisaties binnen welomlijnde kaders zelf hun thema’s kiezen, garandeert net dat ze inspelen op de noden van de burgers die ze samenbrengen. Door de vinger aan de pols te houden bouwen ze expertise op, waardoor ze een geknipte partner zijn voor overheden. Een democratie heeft baat bij goed geïnformeerde, autonome en kritische organisaties en burgers. Daarover waren we het eens. Maar die samenlevingsbrede consensus verbrokkelt in sneltempo.

Ach, misschien moeten we ons niet opwinden en gewoon wachten tot de politieke slinger terugslaat? Nee, absoluut niet. Want de impact van die tendens snijdt veel dieper dan wat opgepookte relletjes op sociale media. We maken ons ernstige zorgen. Verenigingen worden niet langer gezien als zinvolle actoren die mensen engageren, hen een stem geven en maatschappelijke kwesties pogen op te lossen. Ze worden integendeel neergezet als een deel van het probleem. Terwijl ze door hun betrokkenheid de democratie versterken en het meest effectieve middel zijn om het heersende gevoel van machteloosheid bij mensen te ontkrachten. Machteloosheid die mensen ervaren tegenover overdonderende maatschappelijke kwesties zoals stijgende ongelijkheid, wereldwijde migratiebewegingen, klimaatverandering en oplaaiende oorlogen. Verzwak organisaties ook in die rol en je krijgt cynisme en gelatenheid, dé ideale voedingsbodem voor populisme. Iets wat beleidspartijen net niet willen, toch?

We zien heel wat hellende vlakken die aan het overhellen zijn. Eens het zover is, valt het niet zomaar terug te draaien. We roepen politici, partijvoorzitters en opiniemakers op om te stoppen met verdachtmakingen en het ondergraven van de autonomie en de kritische rol van het maatschappelijk middenveld. Die toxische sfeerschepping dreigt de democratie zelf aan te tasten. Dat is zeer zorgelijk. En in niemands belang.

Deze brief verscheen op 10/11/2023 op Knack.

Momenteel ondertekenden 140 organisaties en 160 individuen deze brief.

Deze brief zelf onderschrijven kan via deze link.

Tuinstraten zijn straten waar buren samen aan de slag gaan om het straatbeeld te vergroenen en verblauwen. Denk aan geveltuinen aanleggen, voortuinen ontharden, plantvakken opfleuren, bomen planten, regenwatertonnen plaatsen… Ze doen dit niet alleen. Geselecteerde straten krijgen begeleiding en ondersteuning (advies groenexpert, gratis compost, gratis plantpakket, buurtfeest…). Het project is een samenwerking tussen IOK, Commons Lab, de Kempense gemeenten en partnerorganisaties.

Inwoners uit 25 straten stelden hun straat reeds kandidaat.

Wil jij samen met jouw buren aan de slag om jullie straat te vergroenen? Spreek enkele buren aan over het project en stel jullie straat tot en met 30 november kandidaat. Vul het online formulier in en we nemen zo snel mogelijk contact met je op.

Meer info: Stel jouw straat kandidaat als tuinstraat | Kempen2030

Op zaterdag 17 juni maakten we voor de tweede keer van onze open Algemene vergadering een '𝗔𝘀𝘀𝗲𝗺𝗯𝗹𝘆 𝗼𝗳 𝘁𝗵𝗲 𝗰𝗼𝗺𝗺𝗼𝗻𝘀'. We zetten de deuren van HAL 5 in Leuven open voor iedereen met interesse in commons, in al zijn facetten. We mochten geïnteresseerden uit gans Vlaanderen verwelkomen: geëngageerde burgers/commoners, ambtenaren, ondernemers, leerkrachten, sociale organisaties, 

Met deze bijeenkomst wilden we nieuwe mensen ook laten kennismaken met Commons Lab als socio-culturele organisatie. Juni 2023 markeert de helft van onze eerste termijn als structureel gesubsidieerde organisatie door de Vlaamse overheid. We hebben samen over de werking van Commons Lab gereflecteerd een toekomstige plannen en dromen uitgestippeld. We hebben geluisterd naar de vragen, wensen en ideeën van onze leden en sympathisanten. En we hebben elkaar beter leren kennen tijdens de lunch en de receptie. 

Kennismaking en “check-in”

Na de ontvangst zijn we dag gestart met een interactieve kennismaking. De bedoeling was om elkaar zo in kleine groepjes te leren kennen. En tegelijkertijd om inhoudelijk het gesprek op te starten rond vrijwilligerswerking. De deelnemers noteerden ook hun verwachtingen voor de dag. 

“De deelnemers hopen nieuwe, interessante mensen te leren kennen die gedreven bezig zijn en de wereld verbeteren, de organisatie beter te leren kennen, nieuwe inzichten te verwerven ”

Een vernieuwd Bestuursorgaan

Op 14 maart j.l. werd het Bestuursorgaan van Commons Lab vernieuwd. Jusra Baki,  Tomas Uten, Ingrid Larik en Sofie Michiels kenden mekaar voorheen niet. Ze zijn allen al jaren als burger geëngageerd en superactief, in verschillende netwerken. Ze beschikken dus over heel wat ervaring, expertise en netwerken. Ze willen werken via een roterend voorzitterschap. Jaarlijks zal die rol overgenomen worden, Ingrid is als eerste Voorzitter. Ze zullen maandelijks samen komen. 

Commons Lab als matchmaker binnen het Vlaams Commons transitie ecosysteem/community

Commons Lab  begint als geen ander het ecosysteem van commoners, coöperaties, financiers, ondernemers, onderzoekers, overheden, experts van binnen en buiten te kennen. Dit ecosysteem rond de commons groeit aan een snel tempo incl. het aantal vragen dat bij CL binnen komt. Commons Lab wil nog meer mensen nog vaker en sneller doorverwijzen naar de juiste personen zodat zij en/of hun project vooruit geholpen wordt. Maar hoe kunnen we er voor zorgen dat het zo open en decentraal mogelijk verloopt, dat de community zichzelf beter leert kennen? Hoe kunnen we de kennis die uitgewisseld wordt door vraagsteller en antwoorder ook ruimer delen? 

Tijdens de Assembly werd aangegeven om dit niet zomaar of volledig los te laten als Commons Lab: 

• We houden op die manier een vinger aan de pols. 

• Je moet sommige vragen er uit filteren. 

• Het is een schat aan informatie waarmee wij ook nieuwe experimenten etc. kunnen opzetten. 

• We willen graag mee groeien met het groeiend ecosysteem 

Dit willen we doen door: 

• transparanter en sneller de vragen te delen (bvb. Via Fb groep, mail, website, nieuwsbrief,...).  

• regelmatig ‘Open commons fora’ te organiseren, rond specifieke thema’s, verspreid over Vlaanderen. Tijdens deze ‘Open commons fora’ krijg je de kans om te sparren met allerlei commoners, experts en organisaties. We nodigen mensen uit op maat van een specifiek thema. 

• ook grotere netwerkevents, specifiek gericht op netwerking met het ecosysteem, delen van kennis, ervaring, contacten. Zoals een Commons Festival, Commons Symposium, … 

• de mogelijkheden te onderzoeken om een open, online platform in gebruik te nemen dat meer zelfsturend werkt. 

• meer tijd te investeren in de opvolging: welke info wordt uitgewisseld en hoe kunnen we die info met gans ons ecosysteem delen? Hoe kunnen we de mensen die andere mensen vooruit helpen meer waarderen? Dit kan via website, nieuwsbrief, socials, ... 

• Het ecosysteem incl. Contactgegevens etc. meer delen (kan evt. ook via een digitale map) 

Wat hebben we met de INPUT/OUTPUT van de AsSembly van vorig jaar gedaan?

Vorig jaar hadden we onze allereerste open Assembly in Timelab Gent! Toen hadden we 5 grote uitdagingen geformuleerd en in focusgroepen verder bediscussieerd.

We hebben er aan verder gewerkt en tot heden deze tools uit ontwikkeld: 

• Criterialijst voor projecten van Commons Lab

• Vrijwilligersbeleid – one pager , intake sjabloon, afbakening vrijwilligersrollen 

• Verdeling van taken en rollen binnen Commons Lab middels sociocratie 3.0 

• Analyse en opmaak ‘profielen’ van toekomstige leden van Commons Lab 

Vrijwilligerswerking van Commons Lab

Er waren drie tafels met drie verschillende deelaspecten van het vrijwilligersbeleid van Commons Lab. De deelnemers schoven in drie groepjes aan en gaven telkens 20 minuten feedback op het voorstel. 

“Mensen die zich engageren bij Commons Lab willen vooral: deel uitmaken van een netwerk van inspirerende mensen, nieuwe inzichten en kennis (over commons en de praktijk van commons) krijgen en delen, aan commoning doen tijdens informele momenten. ”

Ons netwerk heeft nood aan structuren om de kennis te delen en samen te komen: 

• idee fysieke plek: Fundament/Sint-Amandus als commons experiment 

• Er kwam ook de vraag om de website van Commons Lab actueel te houden en daar een ‘plek’ voor vrijwilligers te voorzien 

• Of een digitale platform waar vrijwilligers kunnen deelnemen 

• Via communicatiekanalen die ervoor geschikt zijn: open source, wiki model 

• (Verder) vermelde communicatiemiddelen: nieuwsbrief, Pebble, Kaizala 

• De vrijwilliger zou bij het intake gesprek de communicatie weg mogen kiezen (zijn gewenste communicatieweg). 

Er kwam de vraag of de term ‘vrijwilliger’ goed past bij het commonsgedachtegoed. Er werd vermeld dat het belangrijkste is dat de vrijwilligers commonsengagment uitdragen. 

Verdeling van taken:  

• Het is belangrijk dat naar de intrinsieke motivatie van het individu geluisterd wordt, dat verwachtingen goed afgestemd worden met de vrijwilliger en op tempo van de vrijwilliger gewerkt wordt.  

• De vrijwilligers zouden graag de taken mee verdelen. (Procedure ‘vragen aan Commons Lab’ en flow). 

• Het werd op gewezen dat de samenwerking met vrijwilligers co-creatief, met gedeelde verantwoordelijkheid en in vertrouwen zou moeten zijn. 

• Er werd het idee geformuleerd om per functie twee back-ups te hebben (indien iemand niet kan komen, ziek is, etc.).  

• De ambitie zou moeten zijn om twee vrijwilligers per maand te betrekken. 

• Indien er geen opdracht is voor de vrijwilliger: laten doorstromen naar andere organisatie, zoeken naar opdrachten bij partner organisaties. 

Opleiding: 

• Opleiding in commons wordt erg belangrijk ingeschat. Vrijwilligers zouden aan alle vormingen die Commons Lab geeft en die medewerkers krijgen gratis kunnen deelnemen. Een idee is om aan elkaar opleiding te geven (zie boven: delen van kennis) 

• Bij de keuze uit opleidingen zou de leidraad moeten zijn wat nodig is voor de organisatie Commons Lab (vs. de vrijwilligers te laten kiezen). 

• “Fortaitaire kostenvergoeding” en betaling: 

• Als iemand en bepaalde expertise heeft vanuit zijn beroep dan zou Commons Lab deze persoon ervoor betalen.  

• Als de taak van de vrijwilliger veel tijd in beslag neemt (voorbereiding, avondwerk, of de uitvoering tijdens de werkuren van een andere job valt) is een forfaitaire kostenvergoeding aan de orde. Deze criteria zouden nog moeten gedefinieerd en afgestemd moeten worden. 

• De grens tussen opdrachten voor betaalde medewerkers en vrijwilligers is niet duidelijk afgebakend bij Commons Lab – daarmee moet Commons Lab voorzichtig omgaan. Oplossingen daarvoor: Voor elke vraag/opdracht betaling vragen (‘alles wat op maat gemaakt moet worden kost geld’). Commons Lab kan een deel van deze inkomsten zelf behouden of ‘enkel’ matchmaker zijn om de administratie beperkt te houden. 

Kostenvergoeding (bv. reiskosten):             

• Voor een vrijwilliger is onkostenvergoeding een minimum. 

• Nazorg (bv. Regelmatig gesprekken voeren) en een bedanking blijken heel belangrijk. 

• Diversiteit (sleutelfiguren in de gemeenschappen zoeken) 

 Planning en prioriteiten Commons Lab 2023-2024

We zitten nu halverwege onze ‘ambtstermijn’ 2021-2025. We hebben 2.5 jaar heel hard gewerkt: we zijn van een Antwerps burgercollectief aan het groeien tot een professionele, Vlaamse socioculturele organisatie. Veel tijd en energie werd geïnvesteerd in organisatie-ontwikkeling en een verkenning in Vlaanderen. 

Tijdens infosessies in mei hebben we onze voortgang in detail toegelicht. We kregen van de deelnemers en van enkele leden van CL de vraag om vanuit het team zelf met voorstellen te komen mbt prioriteiten en activiteiten voor de komende periode. We zouden daar vandaag dus een beeld van willen krijgen. Om morgen bij wijze van spreken samen te kunnen gaan werken aan de realisatie. We vinden het erg belangrijk om dat met z’n allen samen te gaan doen. We hebben in mindere mate denkers nodig, vooral doeners. We willen de komende maanden en jaren vooral heel resultaatgericht gaan werken, focus op collectieve actie. We hebben nog heel wat dromen. We hopen dat we komen tot ‘gemene’ dromen. En we hopen ook maximaal in teams te werken.  

Open Commons fora 

Het 'Open Commons Forum' is een laagdrempelige, informele, open samenkomst rond een specifiek thema op een bijhorende locatie. Een initiatiefnemer stelt het thema voor. Commons lab zal inhoudelijk, praktisch en financieel voor ondersteuning zorgen, incl. Interessante deelnemers trachten mobiliseren (+/-15). Ideeën en inzichten over een bepaald onderwerp in relatie tot commons worden uitgewisseld. Doel is om commonszaadjes te kiemen, te groeien, bloeien, of ‘kruis te bestuiven’. Een open commons forum kan gekoppeld/voorafgegaan worden aan een strategische interventie.

Zie als voorbeeld het Open Commons Forum in Schoten op 16 september, Open Commons Forum #2: ‘Over de Vaart’ • De vaart(kant) als gemeengoed — Commons Lab 

Voorbeelden van thema’s: 

• Voedsel als commons in Gent 

• Commons en politiek

• Zwemwater als commons -Kortrijk 

• Stilte als commons - Kempen 

• Kortrijk als commonsstad 

• Fruitige voedselbossen als commons-Hageland  

Strategic interventions for the common good 

Een strategische interventie for the common good is een laagdrempelige, creatieve, constructieve ingreep rond een specifiek thema op een specifieke locatie. Een initiatiefnemer wil iets mbt commons aankaarten, op de politieke en/of maatschappelijke agenda plaatsen. Mensen doen prikkelen, reflecteren, dialogeren specifiek mbt commons, rol van burgers, overheden, … Commons lab zal inhoudelijk, praktisch, financieel en juridisch voor ondersteuning zorgen. We zoeken evt. mee naar creatievelingen, kunstenaars, activisten met de nodige ervaring.  

Voorbeelden van interventies: 

• Het Kortrijks burgercollectief LZSB  breekt graag een lans  voor vrij zwemmen en vrije en makkelijke toegang tot onze waterwegen met niet gemotoriseerde vaartuigen. Ze gaan in heel uiteenlopende Kortrijkse wateren wild zwemmen, nemen foto’s, delen die via diverse media.  

•  Een wijk wil haar wijk toegankelijker maken door zelf een trage weg aan te leggen of te gaan beheren, open maken, ....  

• Rondreizend voedselbos 

• Bloembakken overal installeren in publieke ruimtes om het tekort aan groen, maar ook aan inspraak aan te kaarten 

• Een plein tijdelijk autovrij maken 

• Fietsenstallingen plaatsen op autoparkings 

• Een nieuwe, tijdelijke microhub installeren 

• Wij willen Spilkiekes in de publieke ruimte www.spilkiekes.be 

• Pop-up tegeltaxi in Antwerpen om de politiecodex aan te kaarten 

Open Algemene Vergaderingen

Opleiding rond commons en coöperaties 

• Wandelingen, fietstochten, excursies langs commons en coöperaties 

• Boekvoorstellingen 

• Opleiding voor vrijwilligers CL 

• Leerreizen 

• Lezingen 

• Workshops 

• Intervisies/lerende netwerken 

• Inspiratiedagen/studiedagen 

Vlaams Commons Symposium/Congres 

Het allereerste Vlaams Commons Congres organiseerde Commons Lab eind 2020 ism UAntwerpen, Oikos, stad Antwerpen. We brachten heel uiteenlopende commoners, experten, geïnteresseerden, ambtenaren samen. Vooral om kennis te delen en om na te denken over grotere vragen, uitdagingen, complexiteiten.  We zouden opnieuw zo’n Vlaams Commons Congres kunnen organiseren om samen na te denken over en te schrijven aan het volgende Vlaams Commons Transitiemeerjarenplan. 

Vlaams Commons transitie Festival 

We dromen er van om de vele superinspirerende commoners en coöperaties uit gans Vlaanderen samen te brengen, op een spreekwoordelijk podium te hijsen, in een festivalachtige, informele, plezierige setting voor jong en oud. Open voor iedereen. Doel is om de community en de commons te versterken, commons op allerhande agenda’s te zetten.  

We zouden dit kunnen combineren met het Vlaams Commons Congres, leerfestival, f-Festival van de verbinding,… 

Samen uitchecken: Hoe heeft iedereen deze open Algemene Vergadering ervaren?

“De deelnemers hebben nieuwe, inspirerende mensen leren kennen, hebben goesting getankt, iets bijgeleerd. In de toekomst misschien meer aandacht en ruimte schenken aan de gekozen locatie.  ”

We organiseerden op 1 juni twee sessies, om in gesprek te gaan over onze voortgang van ons meerjarenplan en onze socio-culturele rollen, functies en missie. Zo’n 25 mensen kregen digitaal of fysiek een beknopte introductie in het socio-cultureel verhaal van onze organisatie.

Bekijk hier de powerpoint

Bekijk hier de opname van de middagsessie

Kunnen we nog sporen terugvinden van historische commons in het huidige landschap? Met onder andere die vraag trokken we eind vorig jaar samen met een groep historici in spe en Maïka De Keyser (KU Leuven) en Jan Bastiaens (Agentschap Onroerend Erfgoed) naar Landschap De Liereman in Oud-Turnhout.

Vanaf de middeleeuwen, tot in de 19de eeuw werd dit prachtige natuurgebied beheerd door de omwonende gemeenschappen: ze lieten er hun vee grazen, ze mochten er turf steken om hun huizen te verwarmen en maakten hier ook afspraken over. De lokale bevolking werd soms afgedaan als arm, maar kwam dankzij het gemeengoed eigenlijk niets te kort, integendeel. De systemen van gemeen bezit zorgde voor een meer inclusieve maatschappij in de Kempen, alsook voor een ecologisch duurzaam beheer van het gebied. De middeleeuwse gemeenschappen waren dankzij de commons eveneens beter bestand tegen natuurrampen én economische crisis. Tot op vandaag is het zichtbaar dat het gebied niet was opgedeeld in kleine stukjes per boer, in percelen van elkaar gescheiden door paden en grensstenen. Uitgeholde, in ongebruik geraakte wegen lopen kris kras door het landschap en tonen aan dat de gebruikers vrij konden gaan en staan met hun vee zonder restricties.

© Pieter Vandenhoudt - Trage Wegen vzw

Trage Wegen vzw kreeg van Stad Antwerpen de opdracht om een volledig uitgewerkte beleidsvisie op te stellen voor de ontwikkeling van trage wegen in de stad. Daarvoor zijn er verschillende doelstellingen opgesteld, waaronder de stimulatie van buurtbewoners om ontmoeting te bevorderen en zelfonderhoud te stimuleren. Trage Wegen vzw schakelde vervolgens Commons Lab in om mee te brainstormen over hoe wij actoren van verschillende verticale en horizontale niveaus (district, bewoners, ondernemers, organisaties, …) kunnen betrekken in de ontwikkeling van een trage weg in de maak. De gekozen initiatie zou een voorbeeld moeten worden voor andere buurten die een soortgelijk initiatief willen starten, maar niet weten waar te beginnen. - Tekst: Bas Van der Putten

Het Kattewegje anno maart 2022 © Commons Lab vzw

Zo kwam het Kattewegje in Hoboken in de schijnwerpers. Een uitzonderlijke verbindingsweg in Hoboken met een goede community van de buurtbewoners die al pogingen hebben ondernomen om de weg onderhanden nemen, maar jammer genoeg met weinig succes. Het weggetje ligt er al jarenlang minder goed bij ligt: regenwater dat blijft liggen op het ongelijke wegdek, er is een zwerfvuil probleem en de weg heeft te kampen met kleinschalig vandalisme. Hoewel het Kattewegje veel potentieel heeft om een aangename verbindingsweg te vormen voor voetgangers en fietsers, kan het district Hoboken weinig ondersteuning bieden. De weg is namelijk geen publiek domein, maar een aaneenschakeling van kleine stukjes private grond met publiek karakter en gebruik. In onze ogen een ideaal uitgangspunt om de weg te beheren als een common.

Droombeeld van het Kattewegje © Trage Wegen vzw

Pieter, projectmedewerker van Trage Wegen vzw beschrijft het als volgt: “Het Kattewegje kan bijvoorbeeld dienen als een goede verbindingsweg tussen de twee scholen die dichtbij zijn gelegen. Maar het opknappen van deze weg is een complex verhaal. De buurt vraagt aanhoudend naar verandering, maar de district weet niet zo goed hoe men het moet aanpakken. Dus als het district niet kan helpen, dan springen wij in die bres!”.

Het wordt dus een uitdaging om er een succesvol trage weg van te maken, maar het is een perfecte gelegenheid om de buurt bij de brainstorm en het beheer te betrekken. Mocht dit succesvol worden, dan zou het een goede ‘best practice’ vormen voor andere trage wegen.

“We willen het Kattewegje aanpakken volgens de commonsprincipes, om zo de buurt te motiveren mee te helpen in het gehele ontwikkelingsproces. Van dit klein verhaaltje kunnen we vervolgens ook iets groots maken en zo de aandacht van het district Hoboken trekken, dat is onze rol.”, verteld Pieter.

Samenkomst met buurtbewoners © Commons Lab vzw

Samenkomst met buurtbewoners © Commons Lab vzw

Tijdens het eerste moment hebben we de buurtbewoners terplekke uitgenodigd en samengebracht om te praten over potentiële verbeteringen. We zorgde ook voor een overheerlijk soepje van Soepmie. Uit de discussie is heel wat nuttige info naar voor gekomen. Van ervaringen uit het verleden, zoals zaken die moeilijk verliepen en valkuilen waaruit we kunnen, tot een paar voorstellen voor verbetering. Het was overduidelijk dat de buurtbewoners met heel veel goesting actie willen ondernemen en de nogal ‘modderige’ toestand van de weg op korte en lange termijn aan willen pakken.

Brainstorm met buurtbewoners © Commons Lab vzw

In oktober hebben zijn we een tweede keer samengekomen om de besproken ideeën wat verder uit te werken. Nu nemen we de stap van droom naar realisatie. Het kwam erop neer dat de buurtbewoners binnen drie thema’s actie wouden ondernemen: vergroening, meer sociale cohesie tussen buurtbewoners, en de vermindering van vandalisme en sluikstorten. De vergroening realiseren we door nieuw groen aan te planten en het woekerend groen bij te snoeien, en gras af te maaien. De sociale cohesie wordt gestimuleerd door de buurt meer bij elkaar te brengen. Samen werken en de weg helpen beheren helpt de verbondenheid alvast eens stuk op weg. De vermindering van vandalisme en zwerfvuil zouden we proberen bereiken door affiches te hangen en de weg meer te verlichten.

Zo gezegd zo gedaan! We maakten een open whatsapp-groep aan voor de buurtbewoners om de communicatie te vergemakkelijken. Met een flyer ‘Het kattebelletje voor het Kattewegje’, die we in de buurt in de brievenbussen staken, maakten we de volgende samenkomstdag bekend. De taken werden verdeeld en de buurtbewoners gingen spontaan en zeer gemotiveerd onmiddellijk te werk. Er werd vooraf al nagedacht over verlichting op zonne-energie in het straatje en waar deze idealiter zou komen voor maximale belichting. Een buurman ontwierp een affiche tegen sluikstorten. De finale ontwerpen werden ‘democratisch’ gekozen aan de hand van een ad hoc poll in de whatsappgroep, alvorens ze te drukken. Andere bewoners vroegen aan organisaties, zoals Natuurpunt vzw, of ze gebruik te mochten maken van hun materialen en diensten. Als laatste werden de nodige voorbereidingen voor de samenkomstdag uitgewerkt. Commons Lab moest nooit echt een trekkende rol spelen. We gaven mee de vonk, maar de buurtbewoners deden de rest.

© Pieter Vandenhoudt - Trage Wegen vzw

Op zaterdag 26 november, kwamen we met de buurtbewoners samen op de handen uit de mouwen te steken. Op de middag we verzamelde we bij het Kattewegje en de opkomst was groot. Een twintigtal buren, jong en oud kwamen meehelpen of eens een kijkje nemen. We begonnen met het verwijderen zwerfvuil met een grijper in de ene hand en een vuilzak in de andere hand. Veel afval werd er opgeraapt, van blikjes tot zelfs een televisiescherm. Tegelijk waren andere buurtbewoners het aanwezige groen al aan het snoeien en bij elkaar aan het harken. Er werd gediscussieerd waar we het beste de affiches konden ophangen voor maximale attentie. Tijdens het opruimen en snoeien vonden de buurtbewoners nog een paar schatten terug: een volledig pokerspel, maar ook wat lokale biodiversiteit. Een kikkertje dat even kwam ontspannen in de regenplassen van het weggetje.

© Pieter Vandenhoudt - Trage Wegen vzw

“Het Kattewegje bevat veel meer potentie dan alleen maar een verbindingsweg.”, zegt Pieter van Trage Wegen vzw, “Biodiversiteitsbevordering is ook een belangrijk deel van het verhaal. Vogels en blijkbaar ook kikkers, hebben nood aan het groen van het Kattewegje. Zeker nu stedelijk groen enorm schaars is in grote steden zoals Antwerpen.”

Na een lange werkdag konden de buurtbewoners nog genieten van wat cake, koffie en soep die ze zelf hadden klaargemaakt. We hoorden alvast van verschillende buren dat ze dit een heel fijn initiatief vonden en dit zien als startschot voor een toekomstige grootschalige verbetering.

Buurtbewoner Bart: “Het was een enorm geweldige ervaring om nieuwe buurtbewoners te leren kennen en het wegje onderhanden te nemen, want het was nodig. We hebben jaren geleden ook geprobeerd om het Kattewegje beter aan te leggen. We hebben een geldinzamelactie geprobeerd, maar dit was niet een groot succes. Dankzij de steun van Trage Wegen en Commons lab en de vrijwillige hulp van de buurtbewoners, hebben we er toch nog iets schoon van kunnen maken. Hopelijk zal de buurt in de toekomst nog vaker bij elkaar komen.”

 Het Kattewegje vóór de actie door de buurtbewoners:

 Het Kattewegje tijdens de actie door de buurtbewoners:

© Pieter Vandenhoudt - Trage Wegen vzw, bekijk alle foto’s via: https://flic.kr/s/aHBqjAgWsj

Op 7 december ontvingen Emagine Center en Commons Lab Michel Bauwens, cyberfiliosoof, medeoprichter van de P2P-foundation en voorvechter van de Commons, als keynote speaker in het Emagine Center. In dit blogartikel vind je de samenvatting van een bijzonder boeiende uiteenzetting. Een verslagje van Ingrid Larik, die Commons Lab die avond vertegenwoordigde.

We werden ondergedompeld in de patronen van de opgaande en neerwaartse spiralen van #beschavingen. Cyclisch. En hoe telkens weer in de neerwaartse spiraal van een beschaving - wanneer de #systeemcrisis compleet is en er sprake is van verregaande fragmentatie, individualisering, polarisering, oorlogen zelfs....#commons telkens weer het begin van een nieuw verhaal, een #restory zijn. Dat zij de #regeneratieve kracht hebben om weer te herstellen en naar een nieuwe vorm te gaan. Vandaag vanuit een #ecologische insteek - in de brede zin van het woord. #samens

En als je je afvraagt, wanneer spreken we nu juist van #commons ? Wel, er zijn volgens Elinor-Ostrom-Schule 3 basisregels (vrij vertaald)
🛎 iets specifieks willen 💎 doen 💎 aan een probleem, een uitdaging
🛎 waarbij mensen kiezen om er 💎 samen 💎 voor te gaan, omdat hun hart ervoor klopt
🛎 en ze zichzelf reguleren, dus 💎 zelfsturing 💎 en zelforganisatie

In Vlaanderen spot CommonsLab de verschillende initiatieven die er al zijn en die aan het ontstaan zijn. En ondersteunt hen als ze dat vragen. In de steden, op het platteland, in de randgebieden...Het is in kaart brengen om te kunnen #verbinden en te leren: over wat er werkt en waarom dat werkt ? Om kennis en ervaringen beschikbaar te maken voor elkaar en de gelegenheid te bieden te leren van elkaar én te verbinden..om wie weet verder te co-creëren. Een van de redenen waarom ik me engageerde in de AV van CommonsLab en er als ambassadeur was (Koen Wynants was die avond elders actief - bij de boekbespreking van Walter Lootens). M.a.w. CommonsLab als #lerendnetwerk en als #kenniscentrum. Je kan daarbij een onderscheid maken tussen #verschillendetypes van commons: physical commons, urban commons, knowledge commons, digital commons.. die elk volgens bepaalde principes functioneren. Als je je er verder wil in verdiepen zie #P2PFWiki https://lnkd.in/e3wjWhX6 of nog https://lnkd.in/eUReZ_mw

🐾 Twee mooie voorbeelden 🐾 kwamen diezelfde avond nog aan bod: #LandvandeAarde waarover Eric Boydens boeiend vertelde - een nieuw coöperatief project om een stuk aarde weer gezond te krijgen in Broechem, een #voedselbos, met Sandra Vermeiren - Aardebloesem en #Wesley - zie https://landvandeaarde.be/ - en het belang van #diepluisteren en #cirkelgesprekken als een basisvaardigheid om te verbinden met mensen als je je samen wil engageren. Het initiatief #Circlo -zie https://lnkd.in/eskNnE9v - gericht op jongeren waarbij Jean-Louis Lamboray en mooie getuigenis liet horen en Aime terryn-Schrauwen zelf ook getuigde, als producer van de #podcasts die in januari gelanceerd worden. Meer weten, zie https://lnkd.in/eskNnE9v

Thanks to Commons Lab I had the opportunity, at the invitation of Commons Network, to join the European Municipalist Network (EMN) kick-off meeting in Berlin from 13th to 14th October 2022.

The EMN is an informal network and collective strategy which was formed in 2019 to strengthen Europe's emerging municipalist ecosystem and its capacity for social and political advocacy. Municipalism is a political system of self-government at the local level, such as of a city or township. The EMN organized the meeting together with Commons Network, who became a coordinating partner of the EMN in 2021. Commons Network is a collaboratory for the social and ecological transition that brings people and ideas togethers and provides tools, strategies and insights for social movements, governments and community groups.

To prepare for the meeting, I was given several books about municipalism, commons and ecofeminism. Two of the given books were written by Walter Lotens of which one - Rebelse Plekken or Rebellious Places - was about a search for new initiatives at odds with dominant neoliberal thinking and the basis of municipalism. The books gave a clear basis to build my knowledge on.

Having fully immersed myself in these new concepts, I could not wait to travel by train to Berlin to meet the other participants. Besides me representing Commons Lab, twenty other people participating in social movements and political platforms across Europe were also invited, namely people from Nantes en Commun (France), Zagreb Je Nas (Croatia), Verdedig Noord (The Netherlands), Solidarity Against Neoliberal Extremism (Scotland), Commons Network (The Netherlands), Research for Action and Open democracy (UK),  L’Asilo (Italy),  Berlin Munis (Germany)  and Commonspolis (Spain). It promised to be an exciting meeting to share experiences and thoughts on care practices and municipalism.

During the event, several workshops, panels and informal dinners were organized to share political experiences and analysis. Starting with an informal meeting on Thursday evening in Ada Bar where everyone introduced themselves. I highly recommend this bar as it has a great atmosphere, an amazing interior and a friendly staff that serves the best cocktails. Afterwards, an informal dinner was planned to get to know each other even better.

Ada bar

After breaking the ice on Thursday evening, a first kickoff meeting, organized by Commons Network, was planned on Friday morning in Moos space, a beautiful space located in the former bathtub factory Moosdorf & Hochhäusler. The purpose of the meeting was to share valuable skills with each other, because skill sharing is a practical and useful way to bring people together, and build networks while moving the community towards self-reliance and resilience.

Moos space

During the session several issues and topics were defined by sharing experiences, tools, challenges and opportunities in a peer to peer approach. The session was divided into five parts, with the aim of ending with a list of requests and offers on which Commons Network will document and organize, together with participants that want to contribute, a series of online skill sharing sessions in January. Some requests that were selected are how to deliver political education, how to connect to people, how to transform short term goals to long term goals, how to mobilize youth, and how to feminize the organization. Some of the offers of the participants were how to build coops, media presence and storytelling and how to use the law creatively. The session facilitated peer to peer exchange and produced outputs to further disseminate skills, collective imaginaries and discourse. In that way, toolkits or guides can be built to share the skills, methodologies and experiences which were identified during the session with a wider community. At the end of the session, people were already thinking about how to share information with the outside world. In doing so, a multimedia approach via Podcasts, Instagram, YouTube, Telegram channel etc. was cited as an ideal approach to share information with the broader public. Participants also stressed the importance of having money left over for translation, the strength of visualization and the need of having different levels of information sharing so that both beginners and experts can learn.

In the afternoon, an internal dialogue on political strategies and the challenges of different cities was held. This was led by organizers of the EMN. First there was an introduction about the EMN and which projects the organization has. In doing so, the different partners of the EMN were explained. On the one hand, Commons Network, who invests in skill sharing and helps to broaden the network. And on the other hand, Commonspolis, who created an impressive map as a tool to identify agreements and to generate partnerships between organizations that identify with municipalism at the European level. Thereafter a dialogue was held about the local challenges of the different cities/territories that were participating in the event. Thereby different strategies that the participants are implementing as a political actor or social movement were discussed. Several topics that came up were compiled in the lack of political participants, authoritarian politics and fascism and cost of living. With these raised topics a framework was created that will allow the EMN to introduce and enrich its political strategy.

The event was brought to an end on Friday evening with a public panel on “Take Back the City! City politics & activism: perspectives from across Europe”. It was an open engaging dialogue between several participants of the meeting. It gave the opportunity to exchange different strategies and conceptions of municipalism across Europe with local actors in Berlin. The public panel was again held at Ada Bar, which afterwards further devolved into a pleasant evening at the bar.

Ada bar

By joining this event Commons Lab had the chance to broaden its vision on municipalism and to reinforce dialogue and networking capacities. The meeting gave the opportunity to reinforce local movements in Northern Europe interested in the municipalist approach, to launch a skill sharing process to strengthen peer to peer learning among municipalist actors and to learn more about the EMN and storytelling. It was a very engaging experience making clear that there are many opportunities and levels to take action. In doing so, I learned that starting up a bar has the opportunity to bring people together and lower the threshold and thereby can contribute immensely to the growth of the organization and spreading the word. For Commons Lab, I would suggest as a possible improvement, putting together an even more diverse team by involving multiple cultures and also broadening the project programme by involving, for example, the queer community. To reach people, the organization could focus even more on using their media by, for example, sharing short content messages in a simple way like the platform nws.nws.nws does.

To finish, I would like to thank Commons Lab for this opportunity, the EMN and Commons Network for organizing this event and the “Care-takers” for keeping everything on track during the meeting in Berlin.

References used:

EMN: https://municipalisteurope.org

Commons Network: https://www.commonsnetwork.org

Rebelse Plekken. Over municipalisme en commons (Walter Lotens) https://commonslab.be/publicaties/2019/8/28/rebelse-plekken-over-municipalisme-en-commons-walter-lotens-

 Commons Network partners with EMN: https://www.commonsnetwork.org/2022/09/20/commons-network-becomes-part-of-the-core-team-of-the-european-municipalist-network/

Commonspolis map: https://commonspolis.org/en/community/cartografia-colaborativa-del-ecosistema-municipalista-europeo/

Locations visit in Berlin:

Ada Bar: Sonnenallee 100, 12045 Berlin

https://goo.gl/maps/3RJMHaxBGPEhRNd46

 Moos space: Moosdorfstraße 7-9, 12435 Berlin

https://goo.gl/maps/1Pq7PVcba3r2XhzT8

Zaterdag 17 september startte regenachtig, maar dat ‘slechte’ weer weerhield niet dat we met zo’n 25-tal voedselbossers samentroepten onder de koffieluifel van ‘Het Voedselbos’ in Nokere voor een heldere introductie in hun voedselbossysteem. 

Bert nam ons mee in de wondere wereld van de climaxvegetatie, stikstofbindende planten en bomen, meerjarige vaste planten. De verschillende lagen waaruit een systeem van het voedselbos bestaat. De arbeidsintensiviteit van het oogsten, het samenwerken, het delen van de arbeid en de oogst. Het nabootsen en creëren van een bos voor voedselproductie zorgt er immers voor dat het zelfvoorzienend is voor de voeding van de planten, waterhuishouding, het onder controle houden van plagen, ...  [lees verder onder de foto]

In de namiddag, na een potluck-lunch, ging we verder in op hoe we voedselbossen kunnen beheren als een common. Hiervoor gingen we aan de slag met de principes die Elinor Ostrom formuleerde for governing the commons en pasten ze toe op de initiatieven van de deelnemers. 

1. Duidelijke definities van wat de gemeenschappelijke middelen zijn en wie de gebruikers zijn 

2. De regels zijn geschreven op de lokale situatie 

3. Gemeenschappelijke besluitvorming door de bezitters 

4. Zorg dat de gemeenschappelijke zeggenschap erkend wordt door de autoriteiten en overheden buiten de groep 

5. Er is een systeem om het gedrag van elke gebruiker te monitoren 

6. Er zijn steeds zwaarder wordende sancties voor diegenen die de regels overtreden 

7. Goedkope en laagdrempelige arbitrage bij geschillen 

8. Voor grootschalige commons bronnen een gelaagd systeem met lokale groepen 

Afsluiten deden we met samen den afwas te doen! 

Merci Bert en alle andere aanwezigen, tot binnenkort! 

Kader 

Dit bezoek kaderde in het fruitige voedselbosproject, met de steun van LEADER Hageland+, geven Avansa Oost-Brabant, Velt, Natuurpuntacademie, Regionaal landschap Zuid-Hageland en Commonslab, de komende twee jaar de voedselbosbeweging een duwtje in de rug. 

Hoofddoel is om op vier plekken in het Hageland een nieuw lokaal gedragen voedselbos tot stand te brengen. Daarnaast wordt getimmerd aan een lerend netwerk om fruitige kennis op te doen en te delen. Check deze pagina geregeld voor activiteiten en verhalen: https://commonslab.be/experimenten/fruitige-voedselbossen-hageland - https://avansa-oostbrabant.be/projecten/fruitige-voedselbossen  

In samenwerking met: 

Eén van de grote pijnpunten binnen de klimaatbeweging en binnen collectieve organisaties blijft de beperkte heterogeniteit van de leden. Hoewel kwetsbare groepen het meeste baat zouden hebben, blijft het initiatief en de toegang voorlopig beperkt tot hooggeschoolde middenklasse gezinnen. Maar geldt dat ook voor de ‘bottom-up’ Tuinstraten? Anneleen van Comité Bump bracht op de ‘Inspiratiedag Tuinstraten’ op 14 oktober 2022 een realistische getuigenis over hoe samen een tuinstraat maken en vooral de verbondenheid onder buren die daaruit voortvloeide, zorgde voor een enorm sterk sociaal weefsel in de straat. De meest kwetsbare buurtbewoners worden dankzij die verbondenheid ondersteund door hun actieve buren. Haar volledige getuigenis leest u hier.

“Ik ben Anneleen. Ik woon in de Pieter Génardstraat op het Kiel, en 5 jaar geleden mocht onze straat voor 6 weken experimenteren met een tuinstraat.

© Comité Bump

 Bedoeling van die tuinstraat was vergroening, vertraging van het verkeer, meer speelruimte voor de kinderen creëren. Maar, daarnaast was het ook belangrijk zo veel mogelijk straatbewoners mee te krijgen in dat verhaal, om inclusief te werk te gaan.

 En het zijn die ervaringen rond inclusie die ik vandaag graag met jullie wil delen. Kleine noot: als ik zeg ervaringen, dan komt daar ook de nodige subjectiviteit bij kijken. Een andere bewoner of een ander lid van ons burencomité zou dat anders ervaren kunnen hebben. Maar terug naar inclusie.

Om een zo volledig mogelijk beeld te geven zou ik graag 3 aspecten willen toelichten:

1. In eerste instantie: de context – in wat voor straat wonen we – in welke context brachten we die tuinstraat tot stand

2. Hoe hebben we geprobeerd inclusief te werk te gaan

3. En tot slot: Waar heeft die aanpak toe geleid. Welke uitdagingen kwamen we tegen en van welke successen kunnen we spreken.

Dus om te beginnen met de context, even een korte schets van onze straat:

• De Pieter Génardstraat maakt deel uit van de Antwerpse buurt: Kiel. Dat is eenvolkse, heel diverse buurt, en bijgevolg is onze straat ook zeer divers.

• We telden in 2017 zo’n 15 nationaliteiten en ongeveer evenveel talen

• Bij die uiteenlopende nationaliteiten hoort ook vaak een andere religieuze of culturele achtergrond.

• Er is daarnaast ook een grote generationele verscheidenheid: de oudste bewoners waren eind 80, begin 90, maar er wonen ook heel veel jonge kinderen in de straat

• tot slot is de ook socio-economische achtergrond is ook zeer verschillend

Al deze elementen komen vaak ook nog eens in allerlei combinaties voor, wat maakt dat je met uiteenlopende noden en mogelijkheden moet rekening houden.

[Lees verder onder de foto]

Hoe hebben we inclusie in die context benaderd? 

In retrospect waren de kernbegrippen volgens mij laagdrempeligheid en het actief stimuleren van participatie (najagen eigenlijk).

• we investeerden heel veel tijd in de relatie met de bewoners

• zo gingen we heel vaak van deur tot deur: om bewoners persoonlijk uit te nodigen, met de vraag hoe zij zo’n straat zagen, hoe ze wilden meewerken. Ik kan eigenlijk niet genoeg benadrukken hoe belangrijk het is om binnen zo’n participatieproject persoonlijk contact te maken, zeker in het begin. Door een briefje in de bus voel je je niet altijd aangesproken, door iemand die je persoonlijk komt uitleggen wat je wil doen en waarom het belangrijk is, vaker wel.

• We communiceerden in meerdere talen, niet in alle 15. Maar volgens mij was dat wel een cruciaal element. Participeren is niet mogelijk als je niet eens begrijpt waarover het gaat.

• We vergaderden vaak op straat. Bewoners kwamen zo uit nieuwsgierigheid wel eens kijken en voor ze het zelf goed beseften namen ze dan actief deel aan een vergadering

• Beslissingen probeerden we altijd met een meerderheid te nemen, mensen daar ook over te bevragen en op die manier dus ook rekening te houden met de mening van de bewoners

• En tot slot, niet onbelangrijk: de kinderen kregen inspraak over de activiteiten en inrichting. Een autovrije straat midden in de vakantieperiode is een plek die snel wordt ingenomen door spelende kinderen. 

Dat brengt mij bij het laatste punt: Waar hebben onze inspanningen toe geleid. Met welke uitdagingen kregen we te maken en welke successen waren er.

Ik denk dat andere burgerinitiatieven misschien wel kunnen bevestigen dat het sowieso eenuitdaging is om mensen mee te krijgen in zo’n project. Zeker in de zin dat ze zich er mee eigenaar van voelen.

Volgens mij zagen we daarbinnen enerzijds een groep mensen die in principe zou kunnen deelnemen, maar dat om een of andere gerechtvaardigde reden niet wil. Het kan zijn dat zegeen interesse hebben, er geen behoefte aan hebben of zelfs angst hebben voor veranderingen. Uit die hoek kregen we trouwens wel wat met weerstand te maken. Natuurlijk, als je participatief te werk wil gaan, dan horen die tegenstemmen er uiteraard ook bij.

Anderzijds heb je een groep mensen die gewoonweg niet de luxe heeft om na te denken over vergroening of verblauwing. Mensen die voortdurend in onzekerheid leven over  hun inkomen, of ze hun gezin te eten kunnen geven, hun rekeningen nog kunnen betalen of nog degelijk onderdak zullen hebben.

Die groep is in onze straat, maar vooral in de bredere buurt, wel sterk aanwezig.

We kennen heel veel gezinnen die het gewoon moeilijk hebben. Die met meerdere kinderen op 1-slaapkamerappartementjes wonen. Mensen die in gebouwen wonen die zich in bedenkelijke staat bevinden, en daar vaak in verhouding veel voor moeten betalen. We kennen mensen die hun gezin moeten onderhouden met onzekere en slecht betaalde jobs.  Die mensen blijven ook niet altijd lang genoeg op dezelfde plaats wonen, wat velen van hen ook wat onzichtbaar maakt.

Eén zo’n gezin bleef voor ons niet onzichtbaar, omdat we de kinderen op straat leerden kennen. Ik noem ze voor hun privacy even Mia en Younes. Toen we hen leerden kennen moeten zij 6 en 8 geweest zijn. Het viel al snel op dat ze de hele dag alleen op straat doorbrachten, tot 23u ’s avonds wanneer de vader terug kwam van zijn werk. Het gebeurde wel eens dat de kinderen geen sleutel hadden en overdag gewoon niet binnen konden. Het was duidelijk dat het gezin het financieel moeilijk had, en heel wat problemen had als gevolg daarvan. Vorig jaar werden ze dan uiteindelijk uit hun appartement gezet, wat voor hen niet de eerste keer was.

Ik denk dat het voor zich spreekt dat vergroening geen prioriteit is voor mensen die zich dagelijks zorgen moeten maken over primaire behoeften.

Ik zou dus niet durven te stellen dat we met onze aanpak écht inclusie bereikt hebben, dat we echt een straat van iedereen voor iedereen bereikt hebben. Ik denk dat die sociale ongelijkheid daartoe een obstakel is, een obstakel dat we als gewone burgers/buren niet kunnen wegwerken. 

Maar dat neemt niet weg zo’n project wel heel mooie dingen teweeg kan brengen, ook met die mensen die geen eigenaarschap kunnen opnemen in het verhaal. 

• het heeft ervoor gezorgd dat buren elkaar hebben leren kennen. Dat proberen we ook in stand te houden door meerdere feestmomenten te organiseren om mensen samen te brengen.

• het vertrouwen dat er ontstond, maakte dat bewoners hulpvragen durfden stellen. Zo was er een jong koppel Syrische vluchtelingen, die al een tijdje in onze straat woonden, geïsoleerd eerder, die door de tuinstraat een heel sociaal netwerk hebben opgebouwd van mensen die hen op de een of andere manier konden verder helpen.

• we probeerden ook echt in te gaan op de noden die zichtbaar werden. Een mooi initiatief dat uit de tuinstraat is voortgekomen, was een wekelijks taaluurtje waarbij we samen aan de keukentafel Nederlands oefenden met buren die dat nodig hadden.

• sommige bewoners hebben een zorgende rol opgenomen voor hun oudere buren. We leerden via de tuinstraat Adriaan kennen, toen onze oudste straatbewoner. En al snel hadden we een reservesleutel van zijn huis, om binnen te kunnen in noodgevallen. We gingen hem helpen wanneer hij dat vroeg, of gingen gewoon langs voor een babbeltje, we vierden zijn – ik denk 94ste verjaardag samen, … in 2019 overleed hij helaas. Maar met zijn dochter hebben we regelmatig nog contact, en zij benadrukt ook vaak nog hoezeer het voor haar een geruststelling was dat haar vader op hulp uit de straat kon rekenen.

Kortom: een socialere, zorgzamere straat, warmere straat, hebben we volgens mij wél bereikt. Ik durf zelfs te stellen dat we de verbondenheid die we vandaag in onze straat kennen, volledig te danken hebben aan het intensieve engagement dat die tuinstraat was.

Bij wijze van conclusie, en misschien ook aanzet tot debat, denk ik dat we dan ook bij onszelf moeten nadenken over wat we met zo’n tuinstraat willen. Als je verbinding in een straat wil creëren, dan denk ik dat ons voorbeeld alvast leert dat een tuinstraat daarvoor een goede katalysator is. Maar zie je het groter, wil je dat burgers via tuinstraten het heft in eigen handen nemen om klimaatadaptatie en –transitie te versnellen (verantwoordelijkheid nemen voor klimaatadaptatie en –transitie), dan stel ik me de vraag hoeveel burgers dat effectief kunnen en of sociaal kwetsbare straten of buurten op die manier niet zullen achterblijven.”

© Comité Bump

Hoe anders zou de septemberverklaring klinken als deze focuste op burger en planeet? Ook in 2022 lanceert Hart Boven Hard een alternatieve septemberverklaring. Dit jaar focussen ze op energie. Deze crisis moet gezien worden als een kantelpunt, die zal zorgen voor een globale transitie van winst naar waarde!

Deze boodschap werd samen gevormd met vele partners uit het middenveld en onderschreven door Fairfin, Reset Vlaanderen, Climate Express, Climaxi, Grootouders voor het Klimaat, Commons lab vzw, Wij betalen niet en Move your Money.

Op 29 september 2022 werd de CLT in Leuven opgericht. De 32 stichtende leden kwamen samen om de statuten te ondertekenen en de bestuursleden aan te stellen. De CLT is in de eerste plaats een netwerkorganisatie die mensen en organisaties in verbinding brengt om samen betaalbare woonprojecten in Leuven mogelijk te maken op een gedeelde lap grond. De stichtende leden van de vzw zijn juristen, sociale en/of culturele organisaties die vaak met de doelgroep in aanraking komen of deze vertegenwoordigen, de overheid, kennisinstellingen, denktanks, consultants, financiële instellingen en bouwprofessionals; een bonte combinatie van doeners en denkers.

Voor de toekomstige bewoners kunnen aangesteld worden in he bestuursorgaan, moet er eerst werk gemaakt worden van een toewijsreglement. Tot dan worden potentieel geïnteresseerde bewoners maximaal betrokken via participatiemomenten. We hopen op de volgende Algemene Vergadering ook toekomstige bewoners op te nemen in het ledenbestand en aan te stellen in het bestuursorgaan. Wil je zelf vorm geven aan de vzw? Kom dan naar een participatiemoment. Schrijf je in op onze nieuwsbrief en wordt als eerste op de hoogte gehouden van wanneer deze plaatsvinden!

De prioritaire taken van het bestuursorgaan zullen zijn:

• het bepalen van de missie en visie van de organisatie

• de opmaak van het toewijsreglement

• het onderzoeken van de nodige financieringsmiddelen en subsidies

• de opmaak van een sociaal ondernemingsplan en de doorverkoopformule

• het aanstellen van het ontwerpteam voor de pilootsite

• het oprichten van de stichting voor het beheer van de gronden

• de oprichting van een coöperatie voor het beheer van andere onroerende goederen (woningen en/of gemeenschapsfuncties) die ingezet kunnen worden voor de verhuur

Voor Commons Lab zal Sarah Martens de vzw vertegenwoordigen in de Algemene Vergadering van CLT Leuven.