In de groententuin van het Abtshof.
Op 31 juli brachten we interessante commoners uit 6 initiatieven samen in de prachtige accommodatie van wooncoöperatie ‘Het Abtshof’ in Borlo-Gingelom. De rode draad tussen al deze initiatieven: ze zijn elk op hun eigen manier in groep bezig met het thema ‘grond’ voor bijvoorbeeld voor voedselproductie, landbouw, wonen,... En dat in alle uithoeken van Vlaanderen! Maar zijn er nog meer dingen die hen verbinden? We zochten samen uit welke uitdagingen overal terug komen, wisselden best practices uit én luisterden naar de dromen die ze koesteren!
Stel je wil als gemeenschap een stuk grond, eventueel met gebouwen op, als collectief trachten aan te kopen voor gemeenschappelijk gebruik, hoe organiseer je zoiets? De aanwezige initiatieven volgen we als Commons Lab allemaal al een hele tijd met veel bewondering. We kregen regelmatig ook al individuele vragen vanuit de collectieven of hadden al contact. Het leek ons interessant om iedereen eens bij elkaar te brengen om eens meer peer to peer en collectief aan de slag te gaan om o.a. ervaring, info, kennis uit te wisselen. Om elkaar te inspireren. En wie weet wel om samen te werken.
Na een boeiende rondleiding op de site van het Abtshof en een maaltijd vol verse groenten uit de tuin met de bewoners, was het tijd om in gesprek te gaan met elkaar. In de ‘common-room’ installeerden we ons met de deelnemers rond de tafel waarna de verschillende initiatieven dieper ingingen op wat ze precies doen, waar ze van dromen en waarop ze botsen. Onderaan deze pagina ontdek je welke figuurlijke ‘gemene grond’ we samen vonden.
Het Abtshof is een oude vierkantshoeve die bewoners collectief beheren en momenteel verbouwen.
Het Abtshof cv
Het Abtshof was de gastlocatie van de avond. In een oude vierkantshoeve is een project voor collectief wonen gehuisvest. In 2017 werd er een coöperatieve vennootschap (cv), opgericht. De coöperatie is eigenaar van de gehele site. De bewoners en gebruikers zijn aandeelhouders. Ze kiezen doelbewust voor een coöperatieve structuur om de site met bijhorende gronden, 2,5ha in totaal, als geheel te bewaren. Het Abtshof is meer dan wonen alleen, het is samen (be)leven en ontwikkelen, een co-creatief vorm geven van een bruisende toekomst waarin ‘wij’ even belangrijk is als ‘ik’. De zeer gastvrije bewoners lieten ons tijdens een rondleiding zien hoe ze eigenlijke alles buiten de woonunits gebruiken als gemeenschappelijke ruimte. Dankzij het grote achterliggende landbouwperceel is er de mogelijkheid voor de gemeenschap om grotendeels zelfvoorzienend te zijn op vlak van voedsel. De bewoners bepalen op basis van consent mee de verdere stappen van het project, ze maken samen afspraken en verdelen de taken.
De droom: een fijne woongemeenschap zijn, in connectie met het dorp, zelfvoorzienend, ecologisch en sociaal.
De grootste uitdaging voor het abtshof is om het project samen met alle aandeelhouders verder te ontwikkelen. Met gelijkwaardigheid van alle leden. Ook het betaalbaar houden van het project is een blijvende uitdaging, net als het vinden van een verdienmodel en financiering voor de plannen die nog niet gefinancierd zijn.
De inspirerende site van het Abtshof staat ter beschikking voor andere initiatieven als locatie.
Meer over het Abtshof: website - Instagram - Facebook
Dhage - vzw De Weij
In het West-Vlaamse dorp Reningelst (Poperingen) ligt een eeuwenoude weide van 2ha in het middel van de dorpskern. Dhage is een coöperatie die deze mooie, groene plek wil vrijwaren van bouwpromoteren. Samen met vzw De Weij, die de werking opf de weide organiseert, wil de coöperatie de weide stukje per stukje vrijkopen. Zo hopen ze dat de unieke open ruimte kan blijven bestaan én bouwen ze collectief een nieuwe ontmoetingsplek voor jong en oud.
De grote droom is om effectief volledig eigenaar te worden van de weide. Om dat de realiseren zoekt Dhage nog naar nieuwe coöperanten. Ook via activiteiten van vzw De Wei halen de commoners geld op om de aankoop van stukken grond mogelijk te maken. Daarin zit meteen ook de grootste uitdaging voor dit initiatief: de financiering rond krijgen om hun dromen waar te maken.
Dhage wil de weide graag met anderen delen voor (verbindende) evenementen, iedereen is welkom
Meer over Dhage: website - LinkedIn - Facebook - Instagram vzw De Weij
Daarom Wel! cvso - De Welenhoeck
Daarom Wel! is een coöperatie die stukken grond en gebouwen uit de economie wil halen om ze gemeenschappelijk goed te maken. Hierdoor verliezen deze plekken hun economische waarde en zijn ze geen handelswaar meer. De intrinsieke waarde is wat we er zelf van maken. Hun motto? 'Onverdeeld Is De Aarde Van Iedereen.' Het doel is om commons te creëren. Commons zijn voor Daarom Wel! gemeenschappelijke plekken die door een groep worden beheerd. Er dient altijd naar een oplossing gezocht te worden die gedragen is door de groep van verantwoordelijken. In de visie van deze coöperatie wordt er zoveel mogelijk naar consensus gestreefd en wordt het principe van sociocratie toegepast. (iedere stem wordt gehoord). Het vrijkopen van ‘gemeenschapsplekken’ helpt ook om tegemoet te komen aan zelfvoorzienende basisbehoeften van gemeenschappen die ze gebruiken.
Daarom Wel! droomt ervan om met haar manier van werken ook de weg vrij te maken naar kunnen leven zonder dat geld op zich het belangrijkste is. Dit door overal gemeenschapsplekken te creëren waar commoning als lerende praktijk zich, als evidentie, installeert. Tegelijk beseffen ze dat mensen nog niet genoeg vertrouwd zijn met het ‘vrijkopen-verhaal’. Een bijkomende uitdaging is de wetgeving in ons land die het moeilijk maakt om een verdien model op te zetten voor dit soort projecten. Ook administratieve zaken als herstelvorderingen en bouwvergunningen zorgen voor extra druk op de coöperatie.
Daarom Wel! heeft intussen een structuur kunnen uitbouwen die ze graag ook delen met anderen. Het Zwaluweveld dat hierna aan bod komt startte geen nieuwe eigen coöperatie op maar kon gebruik maken van de reeds bestaande coöperatie van Daarom Wel! Ook andere structurele oplossingen om moeilijkheden te voorkomen wisselen ze graag uit met gelijkaardige initiatieven.
Meer over het Abtshof: website - Instagram - Facebook
Het Zwaluweveld / De Nieuwe Aarde vzw - Zichem
Het Zwaluweveld is een gemeenschappelijk permacultuur project, voedselbos en gemeenschapsplek in ontwikkeling te Zichem. Momenteel loopt een crowdfunding om de aankoop van de grond verder te financieren. Ze maken gebruik van de bestaande coöperatieve structuur van Daarom Wel CV-SO om de aankoop, of vrijkoop, mogelijk te maken. De vzw die de dagdagelijkse werking momenteel organiseert is De Nieuwe Aarde vzw. Een gemeenschap van vrijwilligers zal de gedeelde grond gemeenschappelijk beheren en vormgeven. Samen planten, Samen Oogsten en Samen zijn!
De droom: een helende plek creëren waar mensen in hun krachten kunnen komen, zichzelf en elkaar ontdekken. Een plek waar ze het leven kunnen vieren in ‘overvloed’. Tegelijk wil het project de biodiversiteit bevorderen en de aarde helen.
Een grote uitdaging is het verkrijgen van de nodige vergunningen, een project zoals het Zwaluweveld is vaak nog een grijze zone in wetgevingen en dergelijke waardoor procedures vastlopen. Tegelijk lijkt er voor ‘alles’ een vergunning nodig te zijn. Daarnaast trachten ze bij het Zwaluweveld een (semi-)professionele werking en lange termijnplanning op te zetten, wat niet altijd gemakkelijk is omdat er in het ‘nu’ ook al veel acties nodig zijn. Tijd vrijmaken om nieuwe structuren, planning en om verder te professionaliseren is niet altijd gemakkelijk.
Het Zwaluweveld heeft intussen wel heel wat ervaring opgebouwd, bijvoorbeeld in het opstarten van een initiatief en het sparren over doelstellingen van initiatieven. Mensen die gelijkaardige plekken willen ontwikkelen kunnen in Zichem zeker veel inspiratie opdoen, ook wat betreft het ontwerpen van een voedselboslandschap.
Meer over het Zwaluweveld: Website - Instagram - Facebook - Commons Portret
”Common Land op het Hombeeks Plateau” - Klimaan & Scherpen Horinck
In het westen van Mechelen strekt zich het Hombeeks Plateau uit over de deelgemeenten Hombeek, Leest en Heffen. Wie voorbij de lintbebouwing heen kijkt ziet vooral veel landbouwgronden in deze regio. In totaal gaat het om een gebied van 2.000 hectare landbouwgrond rond de stad. Mechelse Burgerbeweging Klimaan wil samen met vzw De Scherpen Horinck een visie ontwikkelen voor dit gebied om ervoor te zorgen dat dit landbouwgebied kan blijven met de focus op herstellende landbouw.
De commoners uit Mechelen dromen van duurzame (herstellende) landbouw op heel het Hombeeks plateau mét burgerbetrokkenheid. Om deze ambitieuze droom mogelijk te maken willen ze graag een ‘Commons Land Trust’ oprichten. Dat is een structuur, de effectieve juridische structuur is nog te bepalen, waarin vrijgekochte gronden in ondergebracht kunnen worden om ze vervolgens te kunnen verpachten aan boeren die er aan herstellende landbouw willen doen. De initiatiefnemers willen vrijwillige burgers in beweging krijgen voor goed beheer van de landbouwgrond rond de stad als ‘common’.
De grootste uitdaging is nu om een breed team te mobiliseren die achter deze visie staan en die ook willen uitdragen om zo daadkrachtig dit project te kunnen realiseren.
In november (datum nog te bepalen) zullen de iniatiefnemers een inspiratiedag organiseren in Mechelen rond herstellende landbouw. Andere commoners die hier ervaring mee hebben zijn zeer welkom om die te komen delen. Ze hopen die dag niet alleen zelf veel kennis op te doen over herstellende landbouw om zo tot een onderbouwde en concrete visie hierover voor Mechelen te komen, ze willen alle kennis ook graag delen met iedereen die hiermee aan de slag wil.
Meer over het project: Artikel Stad Mechelen - Klimaan - Facebook Klimaan - Facebook Scherpen Horinck
BelgEco / Gen Belgium
Als laatste was ook BelgEco aanwezig tijdens de uitwisseling. BelgEco is een netwerkorganisatie voor eco-gemeenschappen in België. De organisatie is opgericht door Samenhuizen vzw en de Franstalige tegenhanger: Habitat de participation en maakt deel uit van het Global Ecovillage Network. Een eco-gemeenschap ontstaat wanneer mensen ervoor kiezen om samen te leven met een gedeelde visie en doel op een manier die respectvol is voor elkaar, hun lokale omgeving en de rest van de wereld. Het hoeft geen letterlijk ‘dorp’ te zijn, overal waar mensen samenkomen in deze spirit zou je kunnen spreken van een eco-gemeenschap.
BelgEco droomt ervan om eco-gemeenschappen verspreid over het hele land op te starten die autonoom op zich zijn maar verbonden in een netwerk. Dit kan vervolgens kan dit de start zijn van een evolutie naar een “nieuwe” cultuur van meer delen, zelfbeheer, samenwerken, zorg voor milieu en klimaat enzovoorts. Het zal wel een uitdaging zijn om de gangbare cultuur, in termen van bijvoorbeeld commercialisering, commodificatie, speculatie, concurrentie en uitsluiting een andere richting te geven.
Een bijkomende uitdaging is ook voor BelgEco de wet-en regelgeving in België die bepaalde innoverende praktijken bemoeilijken.
Iedereen die wil kan deel worden van het netwerk en ook informatie inwinnen over netwerkopbouw. Wie meer wil weten over BelgEco kan terecht op de volgende website
Onze Gemene grond?
Wat moeten we onthouden of meenemen uit deze uitwisseling? Welke dromen, bezorgdheden of drempels komen regelmatig terug:
We zaten allemaal snel op dezelfde golflengte wat betreft het ‘commonsverhaal’. De meenste deelnemers kennen de typische terminologie en sommige gebruiken begrippen als ‘commoner’, ‘de common’ enzovoorts ook in hun initiatief.
Alle initiatieven hebben een sterke groep van warme trekkers en vrijwilligers, er is wel ook altijd ruimte voor nieuwe mensen.
Een ‘moeilijkheid’ of drempel die vaak terugkomt is de administratieve last of complexiteit die komt kijken bij het opzetten en beheren van de common.
Qua organisatiestructuur gebruiken de meeste initiatieven een combinatie van een vzw voor de dagdagelijkse werking en een coöperatie die (voorlopig) eigenaar is van de grond. Daarom Wel! cvso laat ook andere initiatieven zoals Het Zwaluweveld gebruik maken van de coöperatieve structuur waardoor er een stukje administratie minder is. We besluiten ook dat er geen ideale officiële organisatiestructuur bestaat voor een common die de vzw en coöperatieve structuren overbodig maakt: iets om voor te pleiten?
Bedankt aan alle deelnemende initiatieven voor de boeiende avond en ook aan Jeroen van Gemeengoed die aanwezig was en zijn expertise deelde. Merci aan het Abtshof voor de gastvrijheid, de rondleiding en de warme ontvangst! 👏
