Van doorgang naar verbinding: samen stad maken via trage wegen in Antwerpen
Contactpersoon Commons Lab:
Iris Vande Walle, iris@commonslab.be
Projectpartners:
Trage wegen vzw, stad Antwerpen
Financiering:
Klimaatfonds stad Antwerpen
Projectperiode:
1/09/2022 – 1/09/2025
Status:
Experiment uitgevoerd
In verschillende Antwerpse buurten werkte Commons Lab de afgelopen 3 jaar samen met Trage Wegen vzw aan het opwaarderen en creëren van trage verbindingen. Gedurende vele maanden onderzochten we hoe we bewoners in Antwerpen konden enthousiasmeren voor trage wegen rond hun woning of werkplek. Antwerpen telt inmiddels meer dan 600 kilometer trage wegen – een veelzijdig netwerk waarlangs kansen ontstaan voor groenbeleving, beweging, biodiversiteit, waterinfiltratie, veilige mobiliteit en sociaal contact. Deze vaak ondergewaardeerde en onbekende wandel- en fietsroutes dragen in grote mate bij aan een veerkrachtige en leefbare stad. Maar er zijn nog heel wat ontbrekende schakels in het netwerk, cruciaal voor zowel klimaatadaptatie als gemeenschapsvorming. Het verbinden van deze missing links vergroot niet alleen de ruimtelijke samenhang, maar activeert ook lokaal engagement.
“Hoe maak je van een vergeten pad opnieuw een gedeelde ruimte waar buurtbewoners, organisaties, bedrijven en de overheid samen verantwoordelijkheid opnemen? En hoe bouw je stap voor stap een lokaal draagvlak op om een trage weg – of zelfs een nieuw netwerk van verbindingen – te realiseren?”
De verschillende cases
In Hoboken sloegen de buren van het Kattewegje de handen in elkaar. Wat begon tussen garages groeide uit tot een actieve groep die samen met het district werkt aan een structurele en aantrekkelijke doorgang voor de toekomst. Ook in Antwerpen-Noord zien bewoners de Vossesteeg achter hun huizen steeds meer als een gedeelde ontmoetingsplek. Zij willen er samen extra groen aanplanten. Een doorsteek op het Kiel, die nu door meerdere poorten wordt afgesloten, kan heringericht worden tot een aangename trage weg langs een samentuin en een woonzorgcentrum.
Toch zijn er ook drempels. Een doorgang achter woningen roept soms bezorgdheden op over sluikstort of overlast. In de Duinsteeg in Antwerpen-Noord verkoos de meerderheid van bewoners en organisaties daarom dat de doorgang afgesloten blijft. Ook bij grootwarenhuizen ligt een uitdaging: parkeerterreinen ontharden en onderhouden is voor hen geen prioriteit, terwijl die vaak een groot oppervlak beslaan met veel potentieel voor waterdoorlaatbaarheid.
Daarnaast bleek het niet altijd eenvoudig om bewoners van appartementsgebouwen in Berchem en Ekeren te laten nadenken over een andere aanpak: wil je een deel van je private terrein openstellen voor een publiek toegankelijke trage doorsteek? Toch vonden we in Ekeren enkele geëngageerde bewoners die bereid zijn mee te denken. Samen met hen en het district hopen we binnenkort een doorbraak te realiseren: een kortere en veilige verbinding naar het Hagelkruispark.
De aanpak van Commons Lab en Trage Wegen vzw
Het vertrekpunt van Commons Lab en Trage Wegen was telkens hetzelfde: van onderuit luisteren, observeren en doen. Door letterlijk op het terrein te starten – te observeren wie het pad gebruikt, wat het betekent en welke plekken er potentieel hebben – groeide inzicht in de lokale dynamiek.
Daarna volgden buurtmomenten en doedagen: informele samenkomsten waarin bewoners, eigenaars, lokale verenigingen en ambtenaren elkaar ontmoetten, hun ideeën deelden en samen aan de slag gingen. Zo ontstonden niet alleen plannen, maar ook vertrouwen en gedeeld eigenaarschap.
Doorheen het proces bleek dat inspirerende voorbeelden uit andere buurten cruciaal zijn om mensen, organisaties én overheden te overtuigen van wat mogelijk is. Het gezamenlijk realiseren van kleine, zichtbare verbeteringen creëerde een positieve dynamiek en trok steeds meer betrokkenen aan.
Belangrijke leerlessen
Aanwezigheid en nabijheid zijn essentieel. Blijf zelf betrokken bij elk communicatiemoment tussen partners; laat geen schakel vallen.
Doe-momenten werken beter dan praatmomenten: samenwerken in actie bouwt gemeenschapszin en vertrouwen op.
Betrek lokale organisaties en bewoners-trekkers vroeg in het proces – zij garanderen continuïteit.
De overheid blijft een sleutelpartner: van beheer tot budget, maar creatieve, commons-gebaseerde oplossingen vragen tijd en experiment.
De aanpak bewijst dat zelfs kleine ingrepen een groot effect kunnen hebben wanneer ze gedragen zijn door een lokale coalitie van bewoners, middenveld, overheid en ontwerpers. Zo worden trage wegen meer dan infrastructuur: ze worden gemeengoed – plekken van verbinding, eigenaarschap en collectieve zorg.
Met dit project plantten Commons Lab en Trage Wegen de eerste zaadjes voor verandering. Hopelijk kunnen we jullie in de toekomst meer vertellen over hoe die verder zijn gaan groeien.