België heeft geen nieuwe staatshervorming nodig. België heeft een commons-revolutie nodig

De roep om een nieuwe staatshervorming klinkt luider dan ooit. Commentatoren spreken over bevoegdheden, transfers en begrotingsdiscipline, alsof het herschikken van institutionele dozen voldoende is om de Belgische samenleving te herstellen. Dat is een illusie. België worstelt niet met structuren, maar met vertrouwen, betrokkenheid en solidariteit. Een nieuwe bevoegdheidsverdeling zal die problemen niet oplossen. Wat we nodig hebben, is een radicale heruitvinding van hoe burgers, overheid en samenleving samenwerken.

De klassieke staat werkt top-down, traag en vaak ver weg van de realiteit van mensen. De markt draait op winst en efficiëntie, niet op publieke waarde. Beide modellen laten sociale cohesie en burgerparticipatie tekortschieten. Er is een derde weg: de commons. Commons zijn geen idealistische hobbyprojecten of buurtinitiatieven. Het zijn instituties waarin burgers collectieve voorzieningen beheren — energie, zorg, wonen, mobiliteit, data — samen met overheid en markt. Ze brengen democratische betrokkenheid, collectief eigenaarschap en veerkracht terug in de samenleving, precies waar de klassieke staat en de markt falen.

Een nieuwe staatshervorming die enkel bevoegdheden herschikt, zal deze uitdagingen niet oplossen. Maar een hervorming die commons structureel erkent en ondersteunt, kan wél een diepere democratie tot stand brengen. Burgers worden dan niet langer passieve gebruikers, maar mede-eigenaren van het publieke domein. Dat versterkt vertrouwen, vergroot legitimiteit en maakt de overheid relevanter en veerkrachtiger.

De echte uitdaging is durven delen: durven erkennen dat macht en verantwoordelijkheid niet alleen top-down kunnen bestaan, maar ook horizontaal en collectief. België heeft geen zesde of zevende staatshervorming nodig. België heeft een commons-revolutie nodig, een herontdekking van hoe we samen publieke waarde creëren en democratie echt laten leven.

Democratie is geen structuur. Democratie is een praktijk. Het is tijd dat België die opnieuw leert beoefenen.

Koen Wynants