Groene ader (Sint-Andries)
Locatie: Sint-Andries (district Antwerpen)
De wijk Sint-Andries wil zich aanpassen aan en weren tegen het veranderend klimaat (hitte, stormen, overstromingen, …). Ze zien dit niet als een bedreiging, maar als een kans om hun wijk groener, blauwer en veerkrachtiger te maken. Voor alle duidelijkheid: ze willen ook inspanningen blijven leveren tegen de klimaatverandering.
Een van de initiatieven waar aan gewerkt wordt is een groene ader doorheen het hart van de wijk. Ze organiseerden in 2017 talrijke wijkvergaderingen, een droom- en een doedag, gingen op inspiratiebezoek in Rotterdam. Tijdens de doedag werden allerhande, nieuwe, kleinschalige vergroenings- en verblauwingsinitiatieven genomen. Er werd onder andere een gevelton gebouwd op de Sint-Andriesplaats: ‘privaat’ regenwater wordt voortaan opgevangen in een ton en kan door iedereen gebruikt worden (‘gecommonificeerd’). Bijzondere aan dit initiatief is het enorme eigenaarschap bij de buurtbewoners en de schitterende samenwerking met heel diverse diensten, van het district en de stad. Gans het project werd geïnitieerd door de stad en werd gefaciliteerd door het commonsinitiatief Antwerpen aan’t woord. Financieel doen de buurtbewoners beroep op de Burgerbegroting, maar ook op projectfonds van Stadslab 2050. Momenteel is er in Borgerhout ook een gelijkaardig initiatief in opstart ‘de groene delta’. De twee initiatieven staan in verbinding met elkaar; ze leren van mekaar, inspireren elkaar.
“Burgers kunnen een enorm eigenaarschap tav hun wijk opnemen, ook als het over nieuwe, complexe materies gaat als ‘klimaatadaptatie’. Door samen te experimenteren ontwikkelen ze capaciteiten om samen te werken: met elkaar, met diverse organisaties, diensten van district en stad. Maar die zijn logischerwijs ook afgebakend/gelimiteerd. Het is zoeken naar een goeie balans: wat mag je van een burgercollectief wel/niet verwachten? Hoe kan je het laten groeien? Hoe kan je het van buitenaf coachen?”
Wat leren we van ‘de groene ader’ ivm de commons?
- Topdown en bottomup initiatief kunnen perfect samen komen. Stadslab 2050 speelt daarin een faciliterende rol. Maar ook de burgers. De wijk is zelf al jaren heel actief bezig en komt op die manier ook in het vizier van de stad. Ambtenaren binnen de stad gebruiken Stadslab als een instrument om te experimenteren met nieuwe topics, governancestrategieën, … Stadslab 2050 beschikt over goeie kennis van wijken en verbindt slim. In Sint-Andries is er al decennialang een enorme buurtbetrokkenheid en is er ook een zeer actieve transitiegroep. Die kennis verwerft Stadslab onder andere via Ontmoetingsruimtes (waar ook veel actieve burgers aan deelnemen).
- Antwerpen aan’t woord werd ingeschakeld voor de procesbegeleiding. We zien dat de stad dit steeds vaker uitbesteed, ‘vermarkt’. Antwerpen aan ’t woord is een maatschappelijk gedreven commonsinitiatief. Zij pleitten voor en werken al jaren aan een structureel ander governancemodel in Anwterpen. De kennis en ervaring die ze opbouwen, delen ze ook. Los van een financiële logica. De vraag is of het de rol en taak is van de markt of van een commonsinitiatief om participatieprocessen te begeleiden.Of van de stad zelf? Er is in dit project geen oplossing gevonden mbt structurele ondersteuning van het nieuwe burgercollectief ‘Veerkrachtig Sint-Andries’. Binnen het district en de stad is er niemand die deze rol op zich neemt. Dit vormde mede aanleiding om Commons Lab Antwerpen op te starten als zoektocht naar hoe burgercollectieven structureel versterkt kunnen worden.
- Alles van groen en blauw in de stad kan gecommonificeerd worden: dus ook regenwater. Dit kon worden gerealiseerd door de goeie relatie met de private eigenaar, de skills om mensen te overtuigen en het doorzettingsvermogen. Dit werd ook mogelijk gemaakt dankzij de samenwerking met het Ecohuis, een loodgieter en andere vrijwilligers. Veerkrachtig Sint-Andries beschikt over goeie sociale netwerken (die dus essentieel zijn om vernieuwende vergroeneingsinitiatieven op te kunnen zetten).
- Bij de bouw werden dankzij Habbekrats ook kinderen en jongeren uit de buurt betrokken. Vroeger veroorzaakten die wel eens overlast in de wijk, ze vernielden al eens boomspiegels etc. Door hen mee te betrekken bij de bouw, worden ze mede-eigenaar en leren ze anders zorg te dragen voor hun wijk. Opnieuw een belangrijke toegevoegde waarde van een een intermediaire organisatie die een verbinding kan leggen.
- Het Ecohuis heeft een soort DIY handleiding gemaakt van hoe je zo’n gevelton kan bouwen. Ze delen die opgebouwde kennis via diverse kanalen. Het zou interessant zijn als nog meer middenveldorganisaties en diensten die kennis gaan delen. Zo kan ‘verblauwen’ meer op de maatschappelijke, economische en politieke agenda gezet worden. En kan de impact toenemen.
- Hoe zou de gevelton toegankelijker gemaakt kunnen worden voor meer mensen? Het zou interessant zijn om economische spelers, of sociaal tewerkstellingsinitiatieven, of ondernemede burgers te betrekken. Die kunnen op grotere schaal gaan produceren, waardoor het wellicht makkelijker wordt om overal in de stad geveltonnen te installeren. Alternatieve piste is dat ze wijken versterken en faciliteren bij het zelf verzamelen en assembleren van recuup materialen.
- Het samen bouwen heeft een enorme positieve impact op de samenwerking; tussen burgers onderling en tussen burgers en medewerkers van de stad. Informeel contact tussen burgers en overheid is enorm belangrijk.
- De groene ader is een soort openluchtmuseum geworden. De bewoners worden heel vaak gevraagd ikv studiedagen, studiebezoeken, lesopdrachten. Ze delen continu hun kennis, ervaring met ambtenaren, burgers, organisaties en kennisinstellingen. Wandelingen doorheen de wijk zijn een schitterende manier om dit te doen.
- Het beheer van al het nieuwe groen verloopt nog niet 100%. De bedoeling is om in 2019 cocreatief een beheerplan op te stellen en een beheersovereenkomst met het district en de stad af te sluiten. Dat wordt momenteel onderzocht en begeleid door Commons Lab Antwerpen. Dit is niet alleen een strategie om het groen beter te beheren, maar ook een strategie om de samenwerking tussen burgers en bestuur te consolideren.
Zelf een gevelton maken? Zie https://www.antwerpen.be/nl/info/59c4db59ca69bccf3e1b5c6d/maak-een-gevelton-bloembak-met-ingebouwde-regenwateropvang