Een pleidooi voor 'Commons Based Solutions': Broodnodig in tijden van polarisatie

De term "nature-based solutions" werd voor het eerst geïntroduceerd door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) in 2009, in een position paper voor de VN-klimaatonderhandelingen. In dit document werd gepleit voor het opnemen van natuurgebaseerde benaderingen in het mondiale klimaatbeleid. De IUCN definieerde NbS als "acties om natuurlijke of gemodificeerde ecosystemen te beschermen, duurzaam te beheren en te herstellen, die maatschappelijke uitdagingen effectief en adaptief aanpakken, en tegelijkertijd het welzijn van mensen en biodiversiteit ten goede komen"

Sindsdien is het concept verder ontwikkeld en gepromoot door verschillende internationale organisaties, waaronder de Europese Commissie en het Wereld Natuur Fonds (WWF). In Europa zijn NbS inmiddels een belangrijk onderdeel van het beleid en worden ze toegepast in stedelijke planning, waterbeheer, landbouw en natuurbehoud. Ze worden gezien als een manier om veerkrachtige en duurzame gemeenschappen te creëren die in harmonie met de natuur functioneren.

Maar in tijden van polarisatie, sociale ongelijkheid en toenemende politieke en maatschappelijke verdeeldheid, volstaan natuuroplossingen alleen niet. Wat we nodig hebben zijn Commons Based Solutions: oplossingen die niet alleen de natuur, maar ook de sociale structuren van onze samenleving versterken. Commons Based Solutions (CbS) zijn acties en initiatieven die gedeelde hulpbronnen of gemeengoederen – zoals kennis, infrastructuur, stedelijke ruimtes of sociale systemen – beschermen, duurzaam beheren en herstellen, op een manier die maatschappelijke uitdagingen effectief en adaptief aanpakt. Tegelijkertijd bevorderen ze het welzijn van gemeenschappen, versterken sociale cohesie en ondersteunen gedeelde belangen.

Net zoals NbS natuurlijke ecosystemen benutten om problemen zoals overstromingen of biodiversiteitsverlies aan te pakken, richten CbS zich op mensgerichte en sociale commons: collectieven werken samen om stedelijke, digitale of sociale commons te beheren, waarbij eigenaarschap, samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid centraal staan. Het gaat om gedeelde kennis, gedeelde middelen en gedeelde besluitvorming.

Denk aan stedelijke voedselnetwerken, coöperatieve energieprojecten, buurtcollectieven die straten en pleinen vergroenen, of gemeenschappelijke leer- en kennisnetwerken. Deze commons versterken sociale cohesie, maken samenwerking concreet en helpen gemeenschappen veerkrachtig te blijven, juist in een tijd waarin polarisatie dreigt.

Het is tijd om Commons Based Solutions even zichtbaar en belangrijk te maken als Nature Based Solutions. Net zoals we collectieve investeringen in onze natuur doen, moeten we investeren in onze sociale infrastructuur, in de gemeenschappen die samen problemen oplossen, kennis delen en duurzame initiatieven opbouwen. Alleen zo kunnen we steden, regio’s en gemeenschappen veerkrachtig en sociaal duurzaam maken.

Auteur: Koen Wynants