In 2030 zou Vlaanderen minstens duizend tuinstraten moeten tellen. Dat zijn straten waar meer ruimte is voor groen en water en waar mensen mekaar kunnen ontmoeten,  zonder de mobiliteit in het gedrang te brengen.  Om dat te realiseren hebben het Vlaamse Departement Omgeving en meer dan 30 organisaties, bedrijven en lokale overheden woensdag 15 mei in Mechelen de ‘Green Deal Tuinstraten’ ondertekend.

In een tuinstraat maakt grijze verharding plaats voor bomen, plantvakken, groene gevels en waterdoorlatende materialen. En er komen ontmoetingsplekken voor bewoners. Maar het blijft natuurlijk een straat, en mobiliteit is dus essentieel.  In tuinstraten streven we wel naar ‘zachte’ mobiliteit, dat wil zeggen dat wandelen en fietsen worden gestimuleerd en parkeerplaatsen gereduceerd.  Per straat wordt bekeken hoe dat kan.  In een doodlopende weg zijn er bijvoorbeeld andere mogelijkheden dan op een verbindingslaan.

Goed voor de natuur, goed voor de mens

Tuinstraten zijn een manier om ons aan te passen aan het veranderende klimaat.  De vergroening brengt verkoeling op warme dagen en is goed voor de biodiversiteit. De ontharding maakt dat water opnieuw in de grond kan dringen zodat het risico op droogte en overstroming afneemt. Maar meer groen is minstens even belangrijk voor het welzijn van mensen. Het wordt aangenamer toeven in de straat en bewoners zullen mekaar op die manier makkelijker ontmoeten. Tuinstraten zijn trouwens niet enkele bedoeld voor de steden.  Ook in veel dorpskernen is er nood aan meer groen en verbinding.

Structurele aanpak
Op verschillende plekken in Vlaanderen is de afgelopen jaren geëxperimenteerd met tuinstraten, Antwerpen telt er ongeveer 15, Mechelen 3 en in de Kempen loopt een project voor de aanleg van 50 tuinstraten, maar ook in kleinere gemeenten als Oostkamp en Denderleeuw zijn er al. Het gaat weliswaar om erg verspreide initiatieven. Iedereen werkt nu een beetje op zijn eigen eilandje. Bedoeling is de aanleg van tuinstraten meer structureel aan te pakken en deze experimenten te vertalen naar heel Vlaanderen. De Green Deal moet dat mogelijk maken. Ons doel ? Tegen 2030 minstens 1000 Vlaamse tuinstraten realiseren. 

Green Deals

Green Deals zijn een initiatief van de Vlaamse overheid. Het gaat om vrijwillige, ambitieuze engagementsverklaringen met bedrijven, organisaties en lokale overheden om samen op korte termijn duurzame acties te realiseren. Voor de Green Deal Tuinstraten nam het Departement Omgeving het initiatief samen met Infopunt Publieke Ruimte (Voetgangersbeweging), socio-culturele organisatie Commons Lab, waterzuiveringsbedrijf Aquafin, de Federatie van de Betonindustrie (FEBE), de Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) en de praktijkonderzoeksinstelling voor groenvoorziening Viaverda. Op dit ogenblik hebben al ruim 30 partners de deal ondertekend. Bedoeling is dat ze hun expertise en middelen bundelen, kennis opbouwen en praktische ondersteuning bieden, zodat het realiseren van tuinstraten voor iedereen haalbaar wordt. Ook na de ondertekening kunnen nog partners aansluiten bij de Green Deal.

De rol van Commons Lab

Als Commons Lab namen we mee het initatief om deze Green Deal op poten te zetten. Als sinds het ontstaan van Commons Lab zijn we actief met Tuinstraten. Wat 10 jaar geleden begon met een reeks kleine experimenten van enkele burgers in Antwerpen werd gaandeweg een begrip dat ook in onze organisatie een centrale rol is gaan spelen. Naast verschillende projecten in Antwerpen, werken we nu ook mee aan tuinstraten in alle gemeenten in de Kempen samen met IOK.

Samen met heel veel geëngageerde burgers en partners hebben we het begrip Tuinstraat al doende samen gedefinieerd: een Tuinstraat is voor ons een straat die de bewoners samen aanpakken, waar ze hun eigen ideeën en noden vormgeven. Een straat waar buren samen werken aan vergroenen, verblauwen, verbinden en verplaatsen. Een straat waar de bewoners onderling en met de lokale overheid afspraken maken over het beheer. Een straat van iedereen, voor iedereen, door iedereen! Bij Commons Lab geloven we erin dat tuinstraten het meeste kans hebben op slagen als bewoners ze samen als gemeengoed of common mee kunnen beheren.

De komende jaren zullen we ons dus verder inzetten om iedereen in Vlaanderen kennis te laten maken met het concept ‘Tuinstraat’. Daarbij hopen we vooral veel burgers te overtuigen om zelf aan de slag te gaan, samen met hun buren, om hun straat om te toveren in een Tuinstraat.

Verder zullen we in de nabije toekomst ook onze website www.tuinstraten.be en de bijhorende Tuinstraten-Facebookgroep verder uitbouwen tot een platform voor het delen van kennis en know-how over Tuinstraten in Vlaanderen. Nieuw is ook een bijhorende Instagramaccount: @Tuinstraten.be

Meer info:  omgeving.vlaanderen.be/nl/020-tuinstraten

Antwerpen, 25 maart 2024.

Vrijwilligers van de tegeltaxi aan de slag in een straat. - © Commons Lab

Afgelopen weekend stond in district Antwerpen de jaarlijkse ‘Lenteklaar’-actie op het programma waarbij buren hun straat properder en groener maken. De bewoners van het district konden vanaf dit weekend ook voor het eerst gratis beroep doen op Tegeltaxi Antwerpen. Dit is een initiatief van Commons Lab vzw en burgercollectief Fundament 2060 vzw met steun van de Burgerbegroting district Antwerpen. Vrijwilligers haalden in 10 straten maar liefst zo’n 550 stoeptegels op.

De Tegeltaxi Antwerpen biedt een antwoord op een nood aan ondersteuning bij het ontharden in de stad. Hoewel bewoners van Antwerpen zonder vergunning een geveltuin voor hun woning kunnen aanleggen, zijn zij volgens de politiecodex zelf verantwoordelijk voor de opslag van de verwijderde stoeptegels om ze eventueel ooit terug te kunnen plaatsen. De initiatiefnemers zeggen dat deze regel een grote drempel vormt voor bewoners om te beginnen met ontharden en vergroenen in hun straat. “Niet iedereen beschikt namelijk over voldoende ruimte om de tegels bij te houden.”, vertelt Koen van Fundament 2060, “We willen met dit experiment op een creatieve en kritische manier deze regelgeving in vraag stellen.” Verder vormt volgens de initiatiefnemers ook het afvoeren van puin een obstakel, dit is bijvoorbeeld moeilijk zonder auto. “De Tegeltaxi helpt de bewoners van het district Antwerpen dus met de afvoer van tegels en puin én maakt van de opslag een collectieve verantwoordelijkheid." aldus Iris, verantwoordelijke voor de tegeltaxi vanuit Commons Lab, “We zullen de tegels opslaan in een gemeenschappelijke kelder bij Fundament 2060.”

Vrijwilligers van de tegeltaxi poseren samen met een enthousiaste bewoner waarbij de taxi 250 tegels ophaalde. - © Commons Lab

Opslag van de tegels in een Tegelbibliotheek

Dit weekend was deelnemer Greet alvast grote fan van de Tegeltaxi: “we zijn superblij dat een team vrijwilligers van de tegeltaxi zowel de tegels als het puin kwamen ophalen.” Greet ontving net als alle deelnemers een ‘Tegelbibkaart’ waarmee ze later tegels terug kan ophalen in de tegelbibliotheek. Niet alleen biedt de Tegeltaxi dus een oplossing voor de opslag van de opgehaalde tegels, maar het project voorziet ook in een systeem voor de eventuele teruggave ervan.  

Het succes van de eerste rit van Tegeltaxi Antwerpen onderstreept de nood aan logistieke ondersteuning bij het ontharden en vergroenen van de stad én dat ook burgerinitiatieven hieraan kunnen bijdragen.

De Tegeltaxi zal opnieuw uitrijden in het weekend van 18 en 19 mei 2024 en tijdens de Herfstklaar 2024. Tegeltaxi Antwerpen is er voor geveltuintjes van maximum 3 m². Voor het ontharden van grotere oppervlaktes op privéterrein staat de Tegelservice van 'Antwerpen voor Klimaat' ter beschikking van burgers in de stad Antwerpen.

Voor meer informatie over Tegeltaxi Antwerpen en hoe je kan deelnemen, kan u vinden op www.commonslab.be/tegeltaxi of mail ons via tegeltaxi@commonslab.be

Perscontact:

Joppe Ruts, joppe@commonslab.be