Locatie: Gildenhuis (district Merksem)

Beweging.net Antwerpen nam het initiatief om in oktober - november 2015 drie info- en participatie-avonden op te zetten onder de naam “Waterproef”, in samenwerking met ondermeer Kubiekeruimte vzw. Een concrete case die hieruit voortvloeide, is het transformeren van de grauwe versteende koer van het Gildenhuis in Merksem tot een klimaatbestendige, semipublieke buurttuin voor de huidige en toekomstige gebruikers.

Het Gildenhuis is een plek in Merksem die door verenigingen en buurtbewoners in onderlinge afspraak gebruikt wordt. Medebeheer staat centraal. Verschillende verenigingen hebben er een vaste stek: o.a. de Sociale Kruidenier “t Winkeltje”, de plaatselijke Femma en OKRA-groepen en de gewestelijke Chirowerking. Daarnaast wordt het Gildenhuis regelmatig gebruikt voor familiefeesten. Achter het Gildenhuis lag een grauwe versteende koer met een oppervlakte van ca. 363 m².

I.s.m. Dekenaat Deurne-Merksem vzw, de vrijwilligers van het Gildenhuis, Beweging.net en Kubiekeruimte vzw werden in september en oktober 2016 schoolkinderen en bewoners uit de buurt uitgenodigd om hun dromen voor de koer op papier te zetten. Die dromen werden vertaald naar een projectdefinitie die de basis vormde voor de 'Ontwerpworkshop Coolspot' voor jonge tuin- en landschapsontwerpers (studenten en pas-afgestudeerden). De ontwerpvoorstellen vormden de basis voor verder overleg met beheerders, gebruikers en buren van het Gildenhuis.

In de loop van 2017 volgde de uitvoering van de grond- en verhardingswerken. Op 19 oktober 2017 werd het terras van de buurttuin feestelijk geopend. Tegenwoordig is nog 36,5% van de tuin verhard waar dit vroeger 92,5% was. De ontharding zorgt ervoor dat jaarlijks 290.224 liter regenwater minder wordt afgevoerd naar de riolering. Bovendien verdwijnt ook het hemelwater van het terras en het dak via de grindkoffer onder de langgerekte zitbanken eveneens in de bodem. Zo wordt er jaarlijks ca. 500.784 liter minder regenwater afgevoerd naar de riolering.

Wat leren we van de klimaatbestendige buurttuin?

Een groep wou experimenteren in de stad mbt klimaatadaptatie en is op zoek gegaan naar een geschikte locatie. Het is wellicht geen toeval dat ze bij het Gildenhuis terecht gekomen zijn. Beweging.net is de koepelorganisatie en heeft hele goeie vertrouwensrelatie met het Gildenhuis. Het Gildenhuis is zelf ook een commonsinitiatief. Dit zijn interessante locaties voor commonsexperimenten in de stad: Gildenhuizen, kerkgebouwen, Woonzorgcentra, … Het zijn vaak onderbenutte plekken die nood hebben aan nieuwe dynamiek, niet alleen fysiek, maar ook sociaal.
Een plek delen met een verruimde groep mensen vraagt heel veel investering op menselijk vlak. Mensen zijn erg gericht op eigendom/eigenaarschap. Als er een tijd beperkte interactie is met de omgeving, is het niet evident om een groep terug open te stellen voor nieuwe zaken, mensen, ideeën.
Wat ons hier opvalt is het ruim aantal partners dat heeft bijgedragen: Beweging.Merksem, Kubiekeruimte, Wim, vrijwillig beheerder van ’t Gildenhuis, Dekenaat Deurne-Merksem, Transitie Merksem, Chiro Bart, Lokale verenigingen, Ecohuis Antwerpen, Stad Antwerpen (Stadsmakers), District Merksem, Provincie Antwerpen (dienst leefmilieu). Een kleine plek in de stad kan enorm veel mensen activeren en verbinden. Dat maakt de kans op structurele impact in de stad ook groter.
Er was een hele succesvolle droomsessie die de basis vormde voor een ‘projectdefinitie’. Dit vormde het kader-ontwerp dat flexibel ingevuld werd. Dat is ook een statement naar de stad en de districten die vaak zelf projectdefinities opstellen bij de heraanleg van straten en pleinen. En dan pas de burgers inspraak geeft. Hierdoor blijft het eigenaarschap de controle bij de stad. Terwijl door een groep te betrekken in de droomfase je het eigenaarschap bij die mensen legt.
Er waren niet alleen droomsessies, ook werksessies. Asfalt moest uitgebroken worden, er was veel graafwerk, een tuin incl. wadi’s werden aangelegd. Dat werd zo weinig mogelijk uitbesteed, maar bijna allemaal door de groep zelf uitgevoerd. Enkel de meest technische werken gebeurden door een aannemer. Dat geeft enorme dynamiek en extra eigenaarschap. Al is dit soort werk niet voor iedereen weggelegd. Maar iedereen kan bijdragen aan dit soort initiatief: dromers, denkers, doeners. Mits goeie rol- en taakverdeling, samenwerking.
Het proces neemt tijd in beslag, je moet goed faseren, stap voor stap werken. Tijd is nodig om geesten en plannen te laten rijpen, mensen te betrekken.
Bijzonder in dit project is ook de rol en steun van Kubiekeruimte. Een jonge vakvereniging van tuin-en landschapsarchitecten (‘een soort gilde’). Zij bundelen hun kennis en krachten en delen die met de maatschappij. Op die manier stimuleren zij ook de interactie tussen professionele tuin- en landschapsarchitecten in hun dagdagelijkse werk met de samenleving.