Op vrijdag 14 oktober kwamen zo’n 100 burgers, planners, ambtenaren, mensen uit het (socio-culturele) middenveld, enzovoorts uit heel Vlaanderen samen in Antwerpen. Het deelnemersveld spreidde zich uit van Diksmuide en Roeselare over Vilvoorde tot in de diepe Kempen en Hasselt. Een vraag stond centraal de hele dag: “Hoe kan je via collectieve actie in straten de klimaatadaptatie versnellen en de samenleving veerkrachtiger maken?”

Koen van Commons Lab schetste ter introductie hoe ‘het tuinstratenverhaal’ in Antwerpen juist tot stand is gekomen vanaf de bestuurswissel in ca. 2012. Wie was er betrokken? Welke elementen kwamen bottom-up tot stand? Hoe was de interactie met het beleid toen versus nu?

Reflecties door Vlaams Bouwmeester Eric Wieërs over de wisselwerking tussen burgercollectieven, pLANNERS en overheden 

In het eerste panelgesprek dat volgde gingen we in gesprek met Vlaams Bouwmeester Eric Wieërs over de o.a de rol van planners bij het ontwikkelen van tuinstraten. "Wat wij doen met bijvoorbeeld ons burgerbegrotingsprojecten, is de bewoners van grijze straten warm maken, laten dromen, door kleine ‘DIY’ interventies om zo in eerste plaats een gevoel van verbondenheid te creëren. Burgers krijgen zo meer een gevoel van eigenaarschap over hun straat. Later kunnen planners en beleidsmakers hier op een positieve manier van ‘profiteren’ om de straat intensiever aan te pakken. We vroegen Eric of het initiatief ook vanuit een overheid kan komen? Eric: “Lokale besturen kunnen ook moedig het voortouw nemen in het anders ontwerpen van straten, ook als nog niet alle burgers van een bepaalde aanpassing volledig overtuigd zijn, kijk maar naar de fietsstraten in centrum Parijs. Daar was in eerste instantie wel wat weerstand.” Een ander onderwerp dat ter sprake kwam was ‘plannen vs. spontaniteit’, moeten planners of burgers bij het maken van een tuinstraat kunnen beginnen vanaf een blanco blad? Krijgen we dan niet teveel ‘rommel’ wanneer iedereen zomaar zijn ding mag doen? Eric pleit voor de zoektocht naar een gezond evenwicht al neigt hij persoonlijk als architect natuurlijk meer naar een “geplande stad”. Ook hier zien we dat samenwerking en overleg (en af en toe een portie durf/gedoogbeleid) tussen betrokken partijen enorm belangrijk zijn.

Reflecties Anneleen Pirard (COMiTé Bump) over inclusie in een Tuinstraat

In het tweede deel wilden we kritisch reflecteren over de Tuinstratenaanpak, over commons en inclusie. Eén van de grote pijnpunten binnen de klimaatbeweging en binnen collectieve organisaties blijft de beperkte heterogeniteit van de leden. Hoewel kwetsbare groepen het meeste baat zouden hebben, blijft het initiatief en de toegang voorlopig beperkt tot hooggeschoolde middenklasse gezinnen. Maar geldt dat ook voor de Tuinstraten?  Anneleen bracht een realistische getuigenis van hoe samen een tuinstraat maken en vooral de verbondenheid onder buren die daaruit voortvloeide zorgde voor een enorm sterk sociaal weefsel in de straat waar de meest kwetsbare buurtbewoners ondersteund werden door hun actieve buren. De volledig getuigenis kan je hier vinden.

In het panelgesprek dat hierop volgde ging Anneleen in gesprek over inclusie in tuinstraten (en commons in het algemeen) met Aicha van Buurtwerk Posthof Berchem, Jaimy Van Der Sloten (participatiemedewerker gemeente Olen), en Maïka de Keyser (Geschiedenis - KU Leuven). Maïka de Keyser schreef o.a. een doctoraatsstudie over commons in de Kempen in de middeleeuwen en had daarbij veel aandacht voor ook het sociale aspect van deze manier om de samenleving te organiseren. “Het is belangrijk om te kijken naar de doelstelling in dit verhaal, is het bijvoorbeeld echt het doel op zich om iedereen in een straat betrokken te laten voelen met het uitbouwen van een Tuinstraat?” vraagt Maïka zich luidop af, “dan moet er naar manieren gezocht worden om effectief dat mogelijk te maken. In het verhaal van Anneleen is het sterk om bij de noden van de buren verder te kijken dan enkel de “hardware” van een tuinstraat. Anneleen geeft ook nog mee dat de projecten in hun straat niet mogelijk waren geweest zonder financiële steun vanuit bijvoorbeeld de stad: “subsidies aanvragen is vaak enorm complex, zelfs voor de zogenaamde ‘hoogopgeleiden’, maar tegelijkertijd kozen we er bewust voor om geen bijdrages te vragen aan buurtbewoners om zo niemand uit te sluiten.”

Vervolgens kwam de vraag of de doelen ‘een groene, klimaatadaptieve straat maken’ en een ‘verbonden inclusieve straat maken’ met elkaar botsen of dat ze elkaar net versterken. Wij zijn er alvast van overtuigd dat deze elkaar goed aanvullen.

Tuinstratensafari’s

Na de middag namen verschillende vrijwillige gidsen de deelnemers mee op pad in de Sint-Andrieswijk. Ze bezochten bijvoorbeeld de Lange Ridderstraat samen met de ontwerper die deze straat vanuit de stad mee tot stand hielp komen Bonnie van der Burgh, maar evengoed de meer bottom-up vergroeningen in der rest van de wijk. In de samentuin op het binnenplein van jongerencentrum Kavka Oudaan krengen de deelnemers dan weer uitgelegd hoe ze er aan regenwateropvang doen en hoe een groepje buren (soms al van iets oudere leeftijd) een mooie wisselwerking hebben met de jongeren die naar de activiteiten in het centrum komen.

Wij willen graag zowel deelnemers als vrijwilligers en sprekers bedanken voor hun aanwezigheid en bijdrages! Wil je meer weten over tuinstraten of heb je specifieke vragen, check dan zeker tuinstraten.be of spreek ons aan. We helpen u graag of verwijzen je door naar de experten in het veld!