Locatie: Domein Hertoghe (district Antwerpen)

Domein Hertoghe is een minder gekend Antwerps park op de hoek van de Karel Oomsstraat en de Markgravelei in het district Antwerpen. Het domein werd op zondag 22 juni 2014 de locatie voor het startevenement van een vernieuwend ecologisch proefproject met de buurt, Park Mee!

Aan dit startmoment ging heel wat afstemwerk vooraf dat concrete vorm kreeg op 10 oktober 2013 toen de Stad Antwerpen een denkdag organiseerde over “groen en natuur in de stad”. Dit kaderde in het Stadslab2050-project van de Stad Antwerpen, een denktank die samen met allerlei partners en burgers nadenkt over duurzame stedelijkheid. Eigen aan het Stadslab2050-concept is dat beloftevolle ideeën verdere begeleiding krijgen. Op de denkdag presenteerde Natuurpunt Antwerpen Centrum het eerder met de groendienst besproken idee om samen domein Hertoghe te beheren. Het idee werd weerhouden en Natuurpunt kreeg ter verdere uitwerking begeleiding door een extern innovatiebureau (Oksigen Lab). Samen kreeg het project Park Mee! aldus concrete vorm.

Park Mee! is een project dat buurtbewoners, jeugdverenigingen, scholen, transitiegroepen, … warm wil maken om mee domein Hertoghe te onderhouden op een ecologische manier. Het unieke aan dit concept is niet zozeer de structurele samenwerking met een natuurvereniging, maar wel dat de natuurvereniging een intermediaire rol speelt tussen professionele groenbeheerders (Stad) en geëngageerde individuele burgers en verenigingen die onder de paraplu van Natuurpunt graag mee het groen van de stad willen onderhouden.

Het project bestaat zowel uit een sociaal als ecologisch luik. Enerzijds wil het mensen samenbrengen en hen deelgenoot maken van de groene ruimtes. Anderzijds ligt de nadruk daarbij op ecologisch beheer om de kwaliteit van de natuur te verbeteren en zo de diversiteit aan fauna en flora te vergroten. Natuurlijke processen in het bos en de bosrand krijgen daarbij bewust ruimte. De bosrand zal er daarom bijvoorbeeld op termijn ruiger uitzien omdat dood hout blijft liggen waar mogelijk. Alle buurtbewoners kunnen meewerken aan het beheer. Iedereen die wil helpen, kan terecht bij Natuurpunt Antwerpen Stad.

Stedelijke basisschool De Kolibrie stelde zich al kandidaat omdat men de kinderen wil 'leren beheren' in Domein Hertoghe. Zo komen de stadskinderen meer in contact met natuur. Park Mee! is een samenwerking tussen het district Antwerpen, de groendienst van de stad Antwerpen en Natuurpunt afdeling Antwerpen Stad (NAS). De samenwerking tussen bovengenoemde partners werd neergeschreven in een charter dat op zondag 22 juni 2014 plechtig werd ondertekend door het district en NAS.

Jaren later loopt de samenwerking nog steeds. Al geeft Natuurpunt Antwerpen stad aan dat al hun ondersteunend werk 100% door vrijwilligers gebeurt en dat niet evident om dragen is. Het engagement is van lange duur. Je moet niet alleen veel tijd investeren in het groenbeheer zelf, maar ook in de groep.

Wat leren we van ‘Park mee’ ivm de commons?

• Toen parken nog in hoofdzaak eigendom waren van private eigenaars bestond er niet echt een beheervisie. Dit was ook niet nodig, de beheervisie kreeg vorm in de geest van de eigenaar. Hij bepaalde de prioriteiten, hij bepaalde wat moest gebeuren. Met het meer openbaar worden van parken is dit verhaal echter niet meer zo evident. De prioriteiten worden niet meer alleen bepaald door de eigenaar/beheerder, in dit geval het district en de groendienst. Het evolueren van de verwachtingen vanuit de maatschappij moet deel uitmaken van het beslissingsproces. Die verwachtingen worden steeds groter, diverser en complexer. Verzuchtingen naar inspraak en betrokkenheid hebben hun weerslag op hoe het beheer wordt aangepakt.
• Er worden steeds hogere eisen gesteld naar de kwaliteit van de organisatie die het beheer uitvoert. Dat maakt het collectief beheer door een groep vrijwilligers niet evident. Ondersteuning, samenwerking met een professionelere, sterkere tussenpartij  is essentieel. Het trekkersschap wordt best ook gedeeld zodat niet alle last op de schouders van één persoon komt. In dit geval is de vraag of er ook niet structurele ondersteuning kan geboden worden aan de tussenpartij, zijnde Natuurpunt Antwerpen stad.
• Om de groep vrijwilligers dynamisch te houden, moet je groenbeheeractiviteiten best ook afwisselen met andere, meer socialere activiteiten: een feestje, BBQ, … Vrijwilligers kunnen op diverse manieren beloond worden voor hun bijdrage, bvb. met het uitdelen van plantjes.
• Sociale media zoals een facebookgroep, of Whatsapp groep zijn handige instrumenten om info, kennis, … te delen. Worden momenteel nog niet overal 100% benut.
• Ecologisch parkbeheer is iets totaal anders dan bvb. het beheer van een gemeenschapstuin. In een park moet je vooral planten verwijderen (exoten bvb), terwijl in een samentuin je planten helpt groeien. Je wordt beloond met groenten, fruit, …
• Boeiend is dat Natuurpunt Antwerpen stad haar kennis, inzicht en ervaring mbt groenbeheer deelt met diverse buurtbewoners, inclusief kinderen en leerkrachten.